پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

معرفت‌شناسي محور اساسي در مباحث فلسفي است. در عصر حاضر با شيوع مباحث معرفتي در سطح عمومي، تبيين معرفت‌شناسي از ديدگاه فيلسوفان اسلامي، ضروري به نظر مي‌رسد. از اين طريق علاوه بر آشنايي با آثار و نظرات فيلسوفان اسلامي، مي‌توان غناي معرفت‌شناسي اسلامي را در مقابل فلسفه غرب، به ديگران شناساند. غلامحسين ابراهيمي ديناني از فيلسوفان معاصر است. وي در ضمن مباحث فلسفي خود، به تبيين نظرات معرفت¬شناختي فيلسوفان اسلامي پرداخته است. در ميان آثار ايشان اثر مستقلي دربارة اين ديده نمي‌شود و ديدگاه‌هاي معرفت‌شناسي وي نيز از جانب كسي به‌طور مستقل بررسي نشده است. در رسالة حاضر با تفكيك مباحث معرفت‌شناسي به دو بعد هستي‌شناسي و واقع‌نمايي با روشي توصيفي و تحليلي به تبيين اين مسائل، از ديدگاه ايشان پرداخته‌شده است. در اين تحقيق، روشن شد ايشان با سبك ويژة خويش، در تقرير مباحث و بررسي آثار عرفا سعي كردند با ذكر ويژگي‌ها و كاركردهاي عقل و روشن كردن جايگاه عشق در فلسفه و عرفان، اختلاف ظاهري ميان اين علوم را از ميان بردارند. همچنين با قرار دادن نفس (من) به عنوان منشأ علوم مختلف، برخي اختلافات ميان تجربه‌گرايان و عقل‌گرايان را برطرف كند. ايشان در بحث تعريف¬معرفت، با ذكر تفاوت ميان علم و معرفت، معرفت را قابل ‌تعريف¬حقيقي نمي‌داند. در بحث وجود ¬ذهني، با شرح ابتكار جلال‌الدين دواني، برخي اشكالات، وجود ذهني را قابل‌حل مي‌داند. از نگاه دكتر ديناني، يقين، عمل آگاهي و تنها در ساية برهان، قابل اكتساب است. با دقت در نظرات ملاصدرا، منشأ معلومات را از نگاه وي همان «وجود» مي‌داند. دكتر ديناني قلمرو هر يك از علوم حصولي و حضوري را مصاديقِ همان علم برشمرده است. به پيروي از حكمت متعاليه، در بحث معيار معرفت، نظريه مبناگرايي را مي‌پذيرند و ارجاع ادراكات نظري به ادراكات بديهي را معيار صحيح بودن ادراكات نظري مي‌داند. در نهايت مبدأ معرفت، از نگاه ايشان استحالة اجتماع نقيضين است. واژگان كليدي: معرفت، معرفت‌شناسي، معرفت‌شناسي اسلامي، علم، عقل، معقول، غلامحسين ابراهيمي ديناني.