پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قاعده احسان يكي از قواعد فقهي است كه در باب‌هاي مختلفي كاربرد دارد و اين قاعده هنگامي در خانواده كاربرد پيدا مي‌كند كه يكي از اعضاي خانواده‌ عملي محسنانه انجام دهد ولي اتفاقاً منجربه ورود خسارت شود. شخص چون محسن است ضامن نمي‌باشد. به شرطي كه تعدي و تفريط نكرده باشد. مصاديق احسان: شامل جلب منفعت و دفع ضرر و مصلحت مي‌باشد ادله قاعده احسان قرآن، سنت، حكم عقل، سيره فقها و اجماع فقها كه دليل مويد مي باشد استناد اين قاعده به آيه « ما عَلَى الْمُحْسِنينَ » است يعني «بر محسنين هيچ مواخذه و تكليفي نيست» و حكم نفي سبيل در آيه مطلق مي‌باشد زيرا كلمه سبيل نكرده در سياق نفي است و افاده عموم مي كند. يعني هم مؤاخذه دنيوي و هم مؤاخذه و عذاب اُخروي را شامل مي‌شود. خسارت معنوي عبارت است از ضرر و زياني كه به حيثيت و اعتبار شخص وارد شود هدف از اين پژوهش ارائه نمودن راهكار براي كل معضلات خانوادگي و استحكام خانواده مي‌باشد كاربرد قاعده احسان و جبران خسارت‌هاي مادي خانواده از طريق مهريه و نفقه همسر مي‌باشد و در روابط متقابل والدين با فرزند از طريق نفقه و حق شيردهي مي‌باشد. و كاربرد قاعده احسان و جبران خسارت‌هاي معنوي در روابط زوجين از طريق طلاق خلع و حدود مانند لعان و ايلاء اظهار: زماني كه زن به دليل كراهتي كه از مرد دارد درخواست طلاق مي‌كند و مرد از حق طلاق خود مي‌گذرد و به زن احسان مي‌كند ضامن مهر همسر خود نمي‌باشد و در تدليس و عيوب در ازدواج مرد به خاطر فريب در ازدواج گذشت مي‌كند و طبق قاعده غرور- خيار غبن- خيار عيب فسخ نكاح صورت مي‌گيرد ولي ضامن تمام يا قسمتي از مهر همسر خود نخواهد بود و طبق بر قاعده احسان عمل مي‌شود و كاربرد قاعده احسان در روابط مالي والدين با فرزند از طريق نفقه و غيره كاربرد دارد و در روابط معنوي آن‌ها از طريق قصاص- حدّ قذف- حق حضانت- حق سرپرستي- حق قيمّوميت فرزند بر پدر و مادر كاربرد اين قاعده مشخص مي‌شود.