پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قرآن كريم معجزه‌ي الهي است كه براي هدايت بشر آمده و داراي مفاهيم والايي است و انسان براي بهره‌مندي از هدايت آن و رسيدن به سعادت بايد اين مفاهيم بلند را درك كند. براي فهم معناي دقيق قرآن و پي بردن به مقصود خداوند متّعال، معناشناسي يكي از راه‌هايي است كه مي‌تواند ما را در رساندن به اين هدف ياري كند. پژوهش حاضر، در صدد تبيين معناشناسي واژه‌ي ايمان در قرآن است، براي معناشناسي اين واژه و دستيابي به ميدان معنايي آن لازم است كه سه حيطه‌ي معناشناسي واژگاني، ميدان‌هاي معناشناسي و مطالعات متني و فرامتني بررسي شود. لازم به ذكر است نظام معنايي كه در عنوان اين پژوهش آمده است همان معناشناسي است. در بررسي واژگاني ايمان به اين مطلب مي‌رسيم كه ايمان مصدر باب افعال از ريشه‌ي «أمن» است و فعل ثلاثي مزيد آن اگر متعدّي به «باء» و «لام» باشد به اتفاق اهل لغت به معناي تصديق كردن است و اگر متعدّي بنفسه باشد به معناي اطمينان كردن به كار مي‌رود. دستيابي انسان به آرامش و اطمينان با اعتقاد به خدا و تصديق او احتمالاً سبب استفاده از «أمن» براي مفهوم ايمان بوده است. ايمان در آغاز، به معناي در أمن قرار دادن و آرامش فراهم كردن به كار رفته، سپس در معناي تصديق و تسليم استعمال شده است. هم‌چنين گستردگي ميدان معناشناسي ايمان در قرآن، از بررسي واژه‌هاي مترادف همچون اسلام، تقوا و واژه‌هاي متضاد همچون كفر، شرك و واژه‌هاي فعّال و منفعل به دست مي‌آيد و با مطالعات متني و فرا متني واژه‌هاي كليدي و كانوني و جهان‌بيني ايمان به تعريف معناشناسانه ايمان كه همان «تصديق قلبي نسبت به خدا و رسول، اعتماد و اطمينان به آن‌ها و تسليم شدن توأم با خضوع و خشوع در برابر دستورات و اوامر الهي كه با توكّل و تقوا و انجام اعمال صالح مثل شكر نعمت‌هاي خدا و صبر، رضايت خدا را جلب‌كرده و حبّ خدا كه زمينه‌ي پذيرش هدايت‌هاي الهي را فراهم كرده و سبب قرار گرفتن در صراط مستقيم شده و نهايتاً منجر به رهايي از كفر و ضلالت و عناد گشته و در سايه‌ي امن الهي، آرامش ابدي و رستگاري را فراهم مي‌كند» رسيديم و در مطالعات فرامتني، شيوه‌‌ي ايمان در نهج‌البلاغه همان روش قرآن است كه در تعريف ايمان به بيان اركان، آثار و ويژگي‌هاي آن مي‌پردازد.