پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از زير مجموعه هاي مهم زبان شناسي، «علم معنا شناسي» است كه استفاده ي اساسي از آن به درك عميق و دقيق معاني يك متن، كمك مي كند. استفاده از اين علم براي متن عظيم قرآن كريم كه از فصاحت و بلاغت بسيار و سطوح معنايي والايي برخوردار است، لازم مي آيد چرا كه از اين روش مي توان در شرح آيات و لغات با توجه به بافت و سياق دقيق معنايي قرآن بهره گرفت و گستره معنايي واژگان قرآن را در قالب ميدان معنا شناختي آشكار ساخت و بدين ترتيب به وسعت و افق هاي معنايي اين كتاب شريف دست يافت. پژوهش حاضر در صدد تبيين جايگاه معنايي واژه ي توبه در قرآن كريم است. لذا لازم است معناشناسي براساس سه گام: معناشناسي واژگاني، ميدان هاي معناشناسي و مطالعات متني و فرامتني انجام گيرد. نتيجه ي بررسي معناشناسي واژگاني توبه‏ عبارت است از اين كه؛ كلمه "توبه"، مصدر است از ريشه «ت و ب» به معناى رجوع و بازگشتن؛ كه در وجه معنايي «تاب الي الله» يعني بازگشت بنده به سوي خداوند و وجه « تاب علي الله»؛ يعني بازگشت خدا به سوي بنده، با قبول توبه؛ را شامل مي شود. در گام دوّم ميدان هاي معناشناسي توبه در قرآن، واژه ها و عبارات مترادف توبه مانند: ندم، غفر، نوب و واژه ها و عبارات متضاد مثل: عرض، فسق ، نكب و واژه‌ها و عبارات مرتبط از لحاظ فعاليّت مانند: ايمان، تسبيح خدا، التجاء و انفعال مانند: فلاح، مغفرت و رحمت الهي مورد بررسي قرار مي گيرد كه گستردگي ميدان معناشناسي توبه در قرآن چگونگي ارتباط آيات در اين ميدان را بيان مي كند. همچنين درگام سوّم، به مطالعات متني و فرامتني توبه ، واژه هاي كليدي و كانوني و تعريف نسبي پرداخته مي شود كه براين اساس تعريف توبه از ديدگاه معناشناسانه عبارت است از: «توبه در اصل به معناي رجوع و بازگشت بوده و بنا بر تعريف نسبي: علم گسترده ي خداوند متعال به بنده و باور به آمرزش الهي و پشيماني بنده از گناهان خويش است.