پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

از جمله متكليين مهم و تأثيرگذار كلام دوره مياني شيعي، مرحوم فاضل مقداد است. او كه فقيه، مفسر و متكلمي برجسته است روش و ماهيت كلامي خواجه طوسي يعني كلام عقلي اعتدالي را نضج و قوام بيشتري بخشيده و در آثار خود به زواياي آن بيشتر پرداخته است. از همين حيث مي¬توان او را تابع دستگاه كلامي خواجه طوسي و علامه حلي برشمرد، لكن او در عين حال، هم از حيث معرفت¬شناسي و هم از حيث روش¬شناسي و هم از حيث ديدگاههاي كلامي در برخي از موارد داراي ديدگاه¬هاي ويژه¬اي است. وي گرچه در آثار كلامي خود از حيث معرفتي و روش شناسي جايگاه ويژه¬اي براي عقل و روش عقلي باز نموده اما در عين حال كثرت استنادات او در آثار خود به منابع نقلي، به ويژه قرآن كريم قابل توجه است. استفاده توأمان او از دو روش عقلي و نقلي بسيار برجسته است و كوشيده آنجا كه امكان استفاده از هر دو روش وجود دارد از هر دو بهره گيرد عمده روش او در باب اثبات وجود خداوند و صفات او روشي عقلي و برهاني است كه گاهي از برهان لمي و گاهي از برهان اني استفاده مي¬نمايد. همچنين در اثبات اصل لزوم نبي و امام و نيز اصل لزوم معاد از دلايل عقلي بهره جسته اما در بقيه موارد نظير تعيين مصداق نبي (نبوت خاصه)، امامت خاصه، و بحث از ويژگيهاي معاد عمده تكيه او بر دلايل نقلي است. او در بحث امامت خاصه از دلايل نقلي مبتني بر روايات بيشترين بهره را برده و در بحث از جزئيات معاد تكيه به آيات قرآن نموده است. از جمله ديدگاه¬هاي ويژه او مي¬توان به تمايل او به نحوي به الهيات سلبي و تنزيهي، تقسيم خاص و ويژه او براي صفات ثبوتي حق تعالي و نيز تأكيد او بر تعريف و تحديد دقيق مفاهيم اشاره نمود. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليلي توصيفي و با مراجعه مستقيم به آثار فاضل مقداد صورت پذيرفته و در جمع آوري اطلاعات از روش كتابخانه¬اي سود جسته شده است.