پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قرآن كريم داراي سطوح و لايه¬¬هاي متنوع عرضي، طولي وسرشار از پيچيدگي¬هاي زباني و معنايي است و واژگان آن جداي از معناي اساسي و مستقل خود، در كنار واژگان و جملات مجاور در بافت متني، داراي معاني جديد مي¬شوند. اين نوشتار با الهام از روش معناشناسي كه مطالعه¬ي علمي معنا است و به دنبال كشف معنايي واژگان قرآني است - تكيه بر مكتب بن( قومي– فرهنگي )- بر اساس سه گام در صدد تبيين جايگاه معنايي «بصر» در قرآن است در گام اول بررسي تبار¬شناسي بصر بر پايه¬ي معناي اساسي و با مطالعه¬ي جهان بيني و فرهنگ قومي عرب جاهلي در پيش از اسلام، اين است كه واژه بصر قبل از اسلام نيز كاربرد داشته و معناي اصلي آن «ديدن و درك كردن چه با چشم ظاهر يا باطن» و تطوّر معنايي نداشته است.در گام دوّم قلمرو معنايي واژه بصر با توجه به سياق آيات و همنشينان و تشكيل ميدان¬هاي معناشناسي آن در قرآن (واژه¬هاي مترادف«رأي، نظر، فقه، فكر و...» واژه¬هاي متضاد«عمي، كمه، جهل، طمس» واژه‌ها و عبارت¬هاي مرتبط از لحاظ فعّاليّت«واژه¬هاي فعّال در ايجاد بصر الله، ايمان، ديدن آثار رحمت خداوند وعبارت فعّال در رفع بصر فساد در زمين و قطع صله رحم ودنيا طلبي» و از واژه¬هاي منفعل«عدم¬ غفلت، شاكر و مسئول، تذكر» و واژه¬هاي ملازم «رأي، علم، عدم كوري باطني و ظاهري»)، گستردگي ميدان معناشناسي بصر در قرآن و چگونگي گستردگي آيات در اين ميدان را بيان مي كند. در گام سوّم، با مطالعات متني واژه بصر«منظور اين است كه واژه مورد نظر در قرآن بررسي مي¬گردد» و كشف واژه¬هاي كليدي و كانوني و جهان بيني بصر مي¬توان بر اساس روش معناشناسانه به معناي نسبي بصر كه همان«نوعي رؤيت ظاهري و باطني است كه ايجاد علم مي¬كند و مانع كوري مي¬شود» است، دست يافت. لازم به ذكر است كاربرد واژه بصر هم در مورد خداوند و هم در مورد انسان(در دنيا و در آخرت) است ولي در اين پژوهش فقط به بصر در مورد انسان (دنيوي)پرداخته شده است.