پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيــده مسئله عوالم پيشين يا خلقت پيشين انسان يكي از بحث¬هاي انسان شناسي اسلامي شمرده مي¬شود و از مسائلي است كه بين متفكرين مسلمان در آن اختلافاتي وجود دارد. اين مسئله در گذشته بسيار مورد بحث و مناقشه بوده و در متون اصيل اوليه ما و متون وحياني- در قرآن- و روايات به وفور به آن پرداخته شده است، ولي امروز در بحث¬هاي الهياتي كمتر مورد توجه قرار مي¬گيرد؛ لذا جا دارد كه اين مسئله يكبار ديگر در دوره معاصر مورد بررسي و مداقه قرار گرفته وآثار و لوازمش در انديشه كلامي اسلامي و اماميه مورد كاوش واقع شود. به گمان ما بحث خلقت پيشين انسان تنها يك بحث انسان شناسي نيست، بلكه در ابعاد مختلف كلامي مي¬تواند داراي تأثير باشد. نوشتار حاضر در صدد آنست تا بيان كند آگاهي و اعتقاد به عوالم پيشين انسان (عالم ذرّ، اظله و ارواح) و آنچه در اين عوالم بر او گذشته بر چارچوب نظام معرفتي او يعني خداشناسي(و به تبع آن ديگر اصول اعتقادات)، انسان شناسي و جهان شناسي تأثير گذار بوده و نگاه انسان را به اين مسائل تغيير مي¬دهد؛ همچنين نشان مي¬دهد رمز گشايي برخي مفاهيم كليدي و رفع مشكلات در اين حوزه¬¬ها، به عنوان نمونه حوزه معاد و معاد جسماني، تنها در گرو آگاهي و اعتقاد به خلقت پيشينه انسان است؛ علاوه بر اين ارتباط مرتبه انسان در اين عالم و سرنوشت و سعادت و شقاوت او را، با آنچه در عوالم پيشين بر او گذشته، روشن مي¬سازد.