پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قرآن كريم داراي سطوح و لايه¬¬هاي متنوع عرضي، طولي وسرشار از پيچيدگي¬هاي زباني و معاني است. واژگان قرآن جداي از معناي اساسي و مستقل خود، تحت تاثير سياق، داراي معاني جديد مي¬شوند و معناشناسي به عنوان دانشي كه به مطالعه¬ي علمي معنا مي¬پردازد، رابطه¬ي يك واژه با واژگان ديگر در يك متن را به دست مي¬آورد. از بين مكاتب معنا شناسي، مكتب بُن، مورد انتخاب توشيهيكو ايزوتسو بوده و تجربه خوبي در حوزه¬ي مطالعات قرآني كسب كرده است. با مطالعه نظم، نثر، جهان¬بيني و فرهنگ قومي عرب جاهلي در پيش از اسلام پديدار شد كه اين واژه در قبل اسلام به معناي «نيكوكاري» در رابطه با انسان‌ها و در راستاي تفاخر و خود¬نمايي كاربرد داشته است. همين معناي اساسي( نيكوكاري) نيز در قرآن در هر جا كه اين واژه به كار رفته است، وجود دارد؛ اگر چه معناي تطور يافته و كامل‌تري پيدا كرده است. با جستجوي مترادف‌ها و متضادهاي نسبي واژه¬ي «احسان» و يافتن كلمات و عبارت‌هاي «فعّال» كه در استواري مفهوم احسان نقش دارند و نيز عبارت‌هاي «منفعل» كه از احسان نتيجه مي¬شوند، و لوازم آن‌كه در ايجاد معناي نسبي اوليه «احسان» نقش دارند؛ راه براي ترسيم «ميدان¬هاي معناشناسي» و رسيدن به جهان‌بيني قرآن در مورد احسان هموار گرديد.در جهان‌بيني احسان در قرآن حسن فاعلي (اخلاص)، از مهم‌ترين واژه¬هايي است كه جهان‌بيني توحيد محور قرآن را بيان مي-كند و آن را از جهان‌بيني اعراب جاهلي ممتاز مي¬سازد.از ديگر ويژ¬گي¬هاي اين جهان‌بيني، اين است كه احسان در قرآن، مصاديق جديدتر و گسترده¬تري را در حوزه انسان با خدا، دين و پيامبر پيدا مي¬كند. تعريف احسان در قرآن از ديدگاه معنا شناسانه عبارت است از «انجام هر عمل نيكي، كه در راستاي تقرب الهي بدون منت و اذيت حق را به بهترين شكل، بدون اخلال ادا مي‌كند.