پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نظريّه عقلانيّت و معنويّت، معنويّت را نحوۀ مواجهه¬ با جهان هستي مي¬داند كه در آن شخص روي هم¬رفته با رضايت باطن زندگي مي¬كند.در اين ديدگاه، عقلانيّت به عنوان مهمترين شاخصۀ معنويّت، به معناي تبعيّت كامل از استدلال صحيح است. اين ديدگاه عقلانيت بدين معنا را با تعبّد ديني سازگار ندانسته لذا معتقد به ناتواني فهم سنتي از دين در ارضاي نيازهاي معنوي است. مطابق با اين نظريّه، زندگيِ مبتني بر جمعِ ميان عقلانيّت و معنويّت به مصداق زندگي اصيل است. زندگي¬اي كه در آن، انسان تنها نسبت به فهم خويش وفادار بوده و براساس آن عمل مي¬كند. بنابر ديدگاه مختار و با نگاه توحيدي و الهي امّا، معنويّت عبارت است از برخورداري نيّت و تصميم به هنگام اقدام به فعل از التفات به يكي از ارزشهاي اخلاقيِ الهي و اهتمام به مسير دهي به فعل در جهت تحقّق بخشي به آن مقصود اخلاقي - الهي و در نتيجه، اهتمام به ارتباط با مقام حضرت الهي.بر اين اساس، نه تنها معنويّت ناسازگار با دين نيست بلكه تاريخ حيات فكري انسان گواه آن است كه دين و معنويّت همواره همزاد و همراه بوده¬اند و نقش ورزي بي بديل دين الهي در معنويّت نيز امري غير قابل انكار است. در اين راستا متون اسلامي بر اساس جهان بيني خاص خود نسبت به ابعاد مختلف انسان به تبيين يك زندگي اصيل مي¬پردازد و از آن با عنوان حيات طيّبه ياد مي¬كند. خردورزي در كنار اجابت دعوت خدا و رسولان الهي، ايمان و عمل صالح به عنوان يكي از مهمترين مؤلّفه¬هاي زمينه¬ساز تحقّق حيات طيّبه، مورد تاكيد است تا آنجا كه حيات طيّبه به عنوان حيات معقول شناخته مي¬شود. بنابراين در انديشۀ ديني نه تنها دين ناسازگار با عقلانيّت نيست بلكه عقل محض از منابع معرفت ديني است لكن به مدد وحي هدايت يافته، قلمرو فعاليّت آن به ساحتي فراتر از عالم مادي توسعه مي¬يابد. وحي نيز كه همۀ حقايق هستي است در نتيجۀ اتّصال نفس نبي با عقل فعّال بدست آمده بنابراين آنچه وحي به دست مي¬دهد با آنچه عقل به دست مي¬دهد، يكي است.