پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

حجر اسماعيل، فضاي بين كعبه و ديواري نيم دايره اي است كه از ركن شمالي تا ركن غربي امتداد دارد اين نوشتار احكام و ادله فقهي مربوط به حجر را بررسي كرده و اندك مباحث تاريخي مرتبط و نظرات و دلايل اهل سنت را نيز تا حدودي آورده است. گر چه اين بحث در مناسك حجِ مراجع بيان شده است، لكن اختلاف فتاوا در جزئيات به علت برداشت هاي متفاوت از ادله يكي از علل انجام اين كار بوده است. از فوائد اين تحقيق، آشنائي با آراء فقها و تبيين ادلۀ هر يك از آنهاست. در فحص انجام شده، تأليف مستقلي از كتاب، پايان نامه حوزوي يا دانشگاهي پيرامون «جايگاه حجر اسماعيل در فقه» يافت نشد روش پژوهش توصيفي - تاريخي وتا حد زيادي تحليلي بوده است. بر خلاف نظر عده اي، حجر جزء كعبه نيست و طواف‌ كننده بايد حجر اسماعيل را مانند كعبه داخل طواف قراردهد وگرنه بايد اعاده شود. طبق قول مشهور فقهاي شيعه دلايلي چون: «اجماع»، «روايات»، «سيره» و «سنت» بر اين مطلب وجود دارد؛ و اهل سنت به اتفاق، جزئيت حجراسماعيل را دليل اين وجوب مي دانند. در روايات نيامده است كه نمي شود از روي ديوار حجر طواف كرد و در صورت شك اصل برائت است؛ لكن، سيرۀ مسلمين بر عدم صحت طواف از روي ديوار مي باشد. در مورد دست گذاشتن روي ديوار حجر نيز دليلي نداريم كه بگويد جميع اجزاء بدن طائف بايد خارج از حجر باشد. درباره حدّ مطاف مخصوصاً درسمت حجر، نظرات متفاوت بوده اما نظر مقبول اين است كه، طواف از هر جاي مسجد، مشروط به صدق طواف صحيح مي باشد. در مورد حكم خواندن نماز هاي واجب و مستحب در حجر و خواندن نماز رو به حجر به طوري كه رو به كعبه نباشد اختلاف نظر وجود دارد. باتوجه به سيره مسلمين و روايات بايد دعا در حجر مستحب باشد و احرام حج در مسجد الحرام بر احرام حج در مناطق ديگر از شهر مكه افضل است، بدون آنكه احرام حج در مكاني از مسجد الحرام بر احرام در مكان هاي ديگر آن، افضليتي داشته باشد. واژگان كليدي: حجراسماعيل، فقه، مناسك، حج، عمره، طواف، محدودۀطواف،