پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده : از ديدگاه فلاسفه مسلمان نفس داراي 2 گونه تعريف است. اگر به حقيقت و ذات آن نظر شود تعريف حقيقي ؛و اگر از جهت نسبت آن با جسم يا بدن ،در نظر گرفته شود تعريف اضافي ناميده مي شود. تعريف جامع نفس كه مشترك و جامع تمام نفوس اعم از سماوي و ارضي و ارضي اعم از نباتي ،حيواني و انساني است معناي اضافي نفس است كه در آن تعريف نفس تنها به منزله جنس است. اما صرف نظر از اضافه و از جهت ذات و حقيقت اگر به نفس نظر شود همان است كه در كلام فلاسفه اسلامي به روح تفسير مي شود و مقصود از نفسي كه مقسم واقع مي شود بر اين كه مجرد است يا مادي ،حادث است يا قديم ،جوهر است يا عرض ،باقي است يا فاني، اين معناي از نفس است. علامه طباطبائي (ره) با توسل به ادله عقلي و نقلي تجرد نفس را به اثبات رسانده و قول به مادي بودن نفس را ابطال مي كند. ايشان اصل وجود حركت را با برهان قوه و فعل اثبات نموده و با بيان مقولاتي كه حركت در آنها واقع مي شود، تصريح به حركت در جوهر دارد و نفس را جزء جواهر عالم مي داند و تصريح دارد بر اين كه عالم هستي با جواهر و اعراض در حال حركت است؛ و حركت در هر دو بعد نفس را اثبات مي كند. از ديدگاه علامه (ره) نفس به لحاظ تجردش بر بدن مادي محيط است و پس از حصول استعداد خاص در بدن به بدن تعلق مي گيرد ؛در واقع از نظر علامه طباطبائي (ره) قدم نفس به اعتبار مرتبه وجود دهري كه در عالم تجرد دارد تضادي با حدوث زماني نفس ندارد. و هويت و حقيقت انسان به نفس ناطقه اوست كه اين نفس فنا ناپذير و جاودانه است. واژگان كليدي : نفس ،تجرد ،حركت ،حدوث ،قدم ،جاودانگي ،علامه طباطبائي (ره).