پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

معنا شناسي واژه هاي قرآني از جمله روش هاي نوين تحقيق و پژوهش در قرآن است در اين روش پس از انتخاب كلمات كليدي قرآني ميدانهاي معنا شناسي هر واژه به همراه ارتباط نظام مند ميان آنها بررسي شده وبرخي از لايه هاي معنايي عميق آيات ظاهر مي گردد در اين پايان نامه به دوروش توصيفي وتاريخي به معنا شناسي واژه« ابتلاء» پرداخته شده وبا توجه به بافت كلامي كه در آن قرار گرفته ،مفهوم اين واژه تبيين شده است.در روش شناسي تاريخي به كاربرد واژه« ابتلا» در فرهنگ جاهليت پرداخته كه كاربردهاي آن عبارت ازخبر دادن ،قسم دادن ،ناقه اي كه بر سر قبر صاحبش مي بندند وبه او آب وغذا نمي دهند تا بميرد ،اهتمام به اموروامتحان به كار مي رفته است و درروش شناسي توصيفي تلاش مي شود با در نظر گرفتن هم نشين ها و جانشين ها واضداد واژه «ابتلا» در قرآن حوزه معنايي اين واژه مشخص گردد. واژه «ابتلا » يكي از كليدي ترين ومحوري ترين مباحث قرآني كه از ريشه (ب،ل،و)ومصدر ثلاثي مزيد از باب افتعال است ريشه اين كلمه 38بار در24سوره ودرطي34 آيه با كلماتي از قبيل بلونا ،تبلو ،نبلو ،ليبلو،ليبتليكم،بلا،نبتليه ،مبتليكم،تبلي ،ابتلا،ذكر شده است اين واژه در كتب لغت به معناي كهنگي ودگرگوني وآزمايش معنا گرديده است. امادر اين پژوهش واژه « ابتلا» با توجه به فرهنگ قرآني عبارت از آزمايش وامتحان است ؛به طور مثال در آيه 2سوره انسان به آن اشاره گرديده «إِنَّا خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ نُطْفَةٍ أَمْشاجٍ نَبْتَليهِ» « ما انسان را از نطفه‏اى اندر آميخته آفريديم تا او را بيازماييم.» الف ولامي كه برسرواژه ي انسان داخل شده ،ال جنس است. با اين دلالت كه جنس انسان ،درمعرض ابتلاست و استثنايي ميان آنان وجود ندارد واين آيه بيان مي دارد كه خلقت نوع انسان، به منظور ابتلاست ؛ زيرا درغيراينصورت نقض غرض حاصل مي آيد.درمقابل«ابتلا»واژگاني همچون املاء،امهال،استدراج و ترك ؛به كار رفته واين وضعيت زماني نسبت به انسان ها عملي مي شود كه در ابتلائات ناموفق بوده وواكنش هاي ناسازگار از آنها صادر گردد .با مسامحه مي توان فتنه،امتحان ،تمحيص را به عنوان جانشين هاي واژه ابتلا در قرآن معرفي كرد كه واژه فتنه فراواني بالايي رانسبت به ديگر واژگان به خود اختصاص داده است البته تفاوتهايي در معنا وكاربرد با اين واژه دارند.