پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده در ميان معارف ديني و الهيات اسلامي، بحث خداشناسي و توحيد از اهمّيت ويژه و محوري برخوردار است. اساس دين را اعتقاد به وجود خدا، يگانگي و صفات كمال او تشكيل مي‌دهد. بنابراين شناخت او براي همه لازم و ضروري است. هر چند حقيقت ذات خداوند قابل شناخت نيست، ولي از راه‌هاي بسيار زيادي مي‌توان يقين به وجود خداوند تبارك و تعالي پيدا نمود. در مورد خداوند دو نوع شناخت متصور است؛ شناخت حضوري و حصولي. منظور از شناخت حصولي اين است كه ا نسان از طريق مفاهيم كلي كه از طريق كاوش‌هاي عقلي و براهين فلسفي بدان دست يافته است، به شناخت خداوند نايل آيد. در يك تقسيم بندي كلي راه هاي شناخت خداوند به سه گونه قابل تقسيم مي باشد: 1. راه عقل 2. راه تجربه 3. راه دل و فطرت. راه عقل و تجربه از نوع معرفت حصولي به خداوند مي باشد و راه دل را از سنخ معرفت حضوري مي‌توان شمرد. براهين قرآني زيادي در شناخت خداوند به ما كمك مي‌كنند از جمله برهان تمانع يعني برهان اثبات توحيد براي خدا و يگانه بودن مدبر عالم يا برهان حركت كه معتقد است بايد مبدأ فياضي اين كمال را به آن‌ها افاضه كند و آن مبدأ، خدا است. برهان محبت نيز به معناي نفى ربوبيت غير خدا و اثبات ربوبيت خدا از راه محبت است. عمومى‏ترين برهانى كه بر وجود خداوند اقامه مى‏شود، برهان نظم‏ است. اين برهان گسترده‌ترين برهاني است كه قرآن در آيات بسياري در مسأله خداشناسي روي آن تكيه كرده به طوري كه ساير براهين عملا در قرآن تحت الشعاع اين برهان قرار گرفته است. آنچه در اين پژوهش مي‌آيد شناخت حصولي خداوند از منظر آيات نوراني وحي با تأكيد بر راه‌هاي آفاقي يعني تدبر و انديشه در مخلوقات جهان مي‌باشد. قرآن راه‌هاي زيادي براي خداشناسي معرفي كرده يكي از آن راه‌ها توجه به آيات آفاقي است يعني موجودات و مخلوقات را آيت (نشانه) مي‎نامد، و مردم را به مطالعه در آن‌ها دعوت مي‎كند. واژگان كليدي: شناخت خدا ، راه هاي آفاقي، قرآن، برهان، نظم، حركت، تمانع، محبت