پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده هر چه از عمر فقه و حقوق مي گذرد بر گستره و ميدان اين دو دانش در زواياي گوناگون آن افزوده مي شود در همين راستا يكي از مباحث پر اهميت و راه گشا مسئله عرف است كه بهره گيري درست آن موجب به كارگيري صحيح گزاره هاي فقهي و حقوقي و علوم مرتبط مي شود . فقها اگر چه درباره ي حدود آن ديدگاه هاي گوناگوني را ارايه داده اند ليكن در اصل اعتبار آن هم راي و انديشه اند؛ ودر ضمن بر اين باورند كه در صورت نبودن نص شرعي ، عرف مرجعي براي تعيين حقوق و الزامات به خصوص در باب معاملات است ، هم چنين در بسياري از قوانين اصولي و احكام شرعي كه به ظاهر آيات و روايات مستند مي باشند يكي از شايسته ترين مراجع تشخيص اين ظواهر ، عرف است . به همين دليل شايسته است كه با توجه به اهميت وضرورت شناخت عرف چه در مباحث تشخيص ظواهر در جهت فهم احكام شرعي چه در ساير موضوعات به بررسي جايگاه وقلمرو عرف در فقه مذاهب اسلامي به خصوص در فقه اهل سنت بپردازيم . اين تحقيق در صدد آن است كه با توجه به اين سوال اساسي كه جايگاه عرف در فقه اسلامي چيست ؟ جايگاه وكاربرد عرف در فقه را به خصوص از ديدگاه مذاهب اربعه بيان نمايد . آنچه از بررسي نظرات علما بدست مي آيد اين است كه دليل استفاده گاه بيش از حد اهل سنت از عرف ، عدم دسترسي به معارف ناب امامان معصوم (است كه در خلا اين معارف و احكام به عرف استناد كرده اند وقلمرو عرف را بسيار وسيع مي دانند در حقيقت اهل سنت از لحاظ شكلي بيشتر از اماميه عرف را به كار مي برند ولي در مباحث علمي و مشخص كردن چهار چوب اين كاربردها كمتر مطلبي ارائه داده اند و به دليل عدم تفكيك در كاربرد عرف به خصوص در حيطه كاربردها ي آلي واستقلالي ؛ در سير استفاده از عرف در فقه اهل سنت به يك آشفتگي و تشطط مي رسيم .در طي تحقيق ابتدا به توصيف مفاهيم ومصاديق پرداخته و سپس به تحليل اقسام وحجيت عرف پرداخته وپس از آن به كاربرد عرف وتاثيرات عرف در علوم مختلف به خصوص فقه مي پردازيم .مطلبي كه در راستاي بحث عرف به نظر مي رسد ومناسب است در آينده مورد بررسي قرار گيرد نگاه عرفي كردن به دين است . ان شاءالله كه بتوانيم با كمك و ياري پروردگار يگانه مطالبي مفيد و سودمند در اختيار طالبان علم قرار دهيم . واژگان كليدي : عرف ، فقه ، مذاهب خمسه