پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده با افزايش سرعت ارتباطات، خبر و خبرگزاري¬ها تأثير غير قابل انكاري بر افكار عمومي داشته و فقه اسلام كه حامل برنامه¬اي جامع براي زندگي فردي و اجتماعي انسان¬هاست، قطعاَ با اين موضوع برخوردي خنثي نخواهد داشت. در همين زمينه بررسي فقهي دو عنوان نشر اكاذيب و تشويش اذهان عمومي كه از جمله اتهامات شايع مطبوعات و فعالان سياسي مي¬باشد اهميت دارد؛ چرا كه بعضي از رسانه¬هاي خبري ناسالم به منظور جلب نظر مخاطبين و دستيابي به اهداف خود با انتشار امور غير واقعي، سعي در تحت تاثير قرار دادن عاطفه¬ي گيرندگان پيام نموده و اين امور در برخي موارد تشويش اذهان عمومي را به دنبال داشته است. از منظر فقهي انتشار امور غيرواقعي در جامعه حرام است و ادله¬ي متفاوت فقهي از جمله كتاب و سنت بر اين مطلب دلالت دارند. از لحاظ قانوني نيز نشر اكاذيب از جمله¬ي ¬جرايم مقيد شناخته شده است يعني وقوع چنين جرمي متوقف بر احراز عناصر تشكيل دهنده¬ي آن مي¬باشد. اما از نظر فقهي صرف مشوش نمودن اذهان عمومي حرام نبوده و چه بسا اين امر در مواردي سبب پويايي جامعه نيز گردد، البته اگر تشويش اذهان عمومي مصداق يكي از عناوين محرم مانند اقدام مسلحانه عليه امنيت اجتماعي قرار گيرد يا آنكه ضرري را متوجه ملت يا نظام اسلامي نمايد، حرام خواهد بود، بنا بر قانون مجازات اسلامي نيز صرف تشويش اذهان عمومي از عناوين مجرمانه نيست و تنها بخشي از عنصر رواني برخي از جرايم از جمله نشر اكاذيب در نظر گرفته شده است. هم¬چنين با بررسي فقهي و قانوني حالات مختلفي كه نشر اكاذيب و تشويش اذهان عمومي مي¬توانند با هم ارتباط داشته باشند، اين نتيجه به دست مي¬آيد كه اگر اكاذيب منتشر شده منجر به تشويش اذهان عمومي گردد از نظر فقهي حرام و از نظر حقوقي نيز جرم است اما اگر اين اكاذيب منجر به تشويش اذهان يا اضرار به غير نگردد يا چنين قابليتي نداشته باشد با آنكه جرمي تحقق نيافته ولي از لحاظ فقهي حرام است، اما حالتي كه در آن انتشار حقايق منجر به تشويش اذهان عمومي ¬شوند از نظر فقهي حرام نبوده و از منظر حقوقي نيز جرم محسوب نشده است، البته به شرط آنكه اين فعل مصداق عمل حرام يا جرم ديگري واقع نشود. كليد واژه: كذب، نشر اكاذيب، تشويش، تشويش اذهان عمومي، اضرار به غير.