پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

استاد ارائه دهنده حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای محسن حسن زاده، در ابتدای جلسه به تبیین واژگانی لحاظ، استقلال و وجود رابط جهت آسان سازی دریافت مطلب پرداخت، و با طرح این سوال که وجود رابط در ذهن به صورت مستقل قابل لحاظ است یا نه، جلسه را شروع نمود. وی با بیان سه نوع از تقسیمات وجود از دیدگاه فلسفی و توضیح درباره هریک از آنها به بیان چیستی وجود رابط اشاره نمودند و پرداختن به این تقسیمات را از این جهت که نوع تعبیرات در نحوه برداشت تاثیر گذار است، لازم دانستند. در ادامه برای هر چه بیشتر روشن شدن مطلب، تفاوت های وجود «فی غیره» و «لغیره» و وجود رابط فلسفی و نسبت حکمیه منطقی را بیان کردند. وی درباره وجود رابط گفتند وجود رابط در بیرون وجود دارد اما به اندازه وجود لغیره نمی تواند حتی با تکیه بر دیگری خود را نشان دهد؛ درباره نسبت حکمیه نیز نسبت حکمیه در تمام قضایا وجود دارد اما وجود رابط فقط در قضایای موجبه؛ تام و ترکیبیه تقیدیه است. وجود رابط به اندازه ای ضعیف است که فانی در طرفین است و جامع انتزاعی در آن یافت نمی شود، لذا با این اوصاف وجود رابط، مستقل لحاظ می شود یا نه؟ در پاسخ به این سوال گفته شد که اگر به ماهیت توجه شود اسقلال می یابد؛ چرا که تعلقات به ماهیت مربوط است. برای روشن شدن بحث، استاد گریزی به بحث علت و معلول داشته و دو دیدگاه ایجاد و تشاُن را مطرح نمودند که اگر از دید ایجاد بحث ادامه یابد یعنی چیزی است که علاوه بر وجود، محتاج است و مستقل نیست چون به عنوان معلول ذاتش نیاز است اما از نظر تشان جلوه ای از همان وجود اولی خواهد بود. برای نشان دادن خودش استقلال دارد هر چند در تحقق به دیگری نیاز دارد.  بنابراین کلمه نسبت حقیقت را بیان نمی کند چون حقیقت را زمانی بیان می کند که جامع ذاتی؛ جنس و فصل داشته باشد. معلول به علت ربط دارد اما این که چه نوع ربطی، جای سوال است ربط معلول به علت از نوع نیاز است که ذاتی معلول است. بنابراین هویت و ذات معلول نیاز و ربط است و ذات آن نیازمندی است. ربط یا یک جانبه است مانند رابطه علت و معلول یا دو جانبه که برای تحقق به دو طرف نیاز دارد. در نهایت وجود ربط نیاز و نسبت است. نتیجه بحث اینکه از نظر مرحوم علامه طباطبایی وجود رابط مانند دیگر وجودها درنظر گرفته شود هرچند جامع ذاتی ندارد می­توان گفت استقلال دارد و از نظر صدرالمتالهین می­توان وجود ربط را مستقل در نظر گرفت اما با لحاظ بحث تشان نمی توان مستقل فرض نمود اگر استقلال قائل شویم اختلاف نوعی پیش می آید . نتیجه بحث اینکه از نظر هرد وبزرگوار می­توان وجود ربط را مستقل دید و اختلاف این دو بزرگوار قابل جمع است و منافاتی با هم ندارند.