استاد حوزه و دانشگاه در ابتدا بیان داشت:ماهیت و مفهوم نیت یکی از مفاهیم مهم و بحث برانگیز در حوزه فلسفه اخلاق است. وی ضمن تشریح ماهیت نیت ، به توضیح ابعاد مختلف وجود شناختی ، معنا شناختی و ارزش شناختی نیت از نگاه علامه طباطبائی ره پرداخت.
خانم نبوی در ادامه تصریح کرد: با توجه به اینکه نیت در ذهن فاعل اخلاقی به وجود میآید، لازم است ربط آن را با دیگر فرایندهای ذهنی فاعل از زمانی که به ذهن فاعل میرسد که کاری انجام دهد، تا زمانی که آن را محقق کند، مورد کاوش قرار داد. لذا نیت بسیط نبوده، بلکه مرکب از عناصر ذهنیست که هریک تأثیر خاصی هم از لحاظ معنایی، هم ارزششناختی و هم وجودی در آن و فعل مترتب بر آن دارد.
استاد ارائه کننده ازنگاه تطبیق اظهار داشت: علامه و اسلوت، نیت را فرایندی مرکب از عوامل ذهنی فاعل میدانند، که آگاهانه است و بسته به محتوای نیت میتواند نقش انگیزشی در فعل داشته باشد. علم آگاهانه و توجه اختیاری نخستین شرط شکل گیری نیت در انسان است. لذا نیت یک فرآیند روانشناختی میشود که نیاز به مقدماتی دارد.
هردو اصلی ترین عامل در تعریف و ارزش فعل و فاعل اخلاقی را، نیت میدانند. با این تفاوت که اسلوت تنها مؤلفه را نیت میداند و رسالت سنگین اخلاقی بودن شکل و صورت فعل و پیامدهای آن را همه بر عهدهی همان نیت، به خاطر ذاتی بودن ارزش آن میگذارد. ولی علامه مؤلفه های دیگری غیر از نیت را هم مطرح میکند که یاری گر محتوا و ارزش نیت خواهد بود. مؤلفه هایی مانند چون ایمان و خُلق. به نظر علامه، نیت اگر صرف تخیل غایت باشد، از نوع احساس است و اگر بعد از تأمل و بررسی تصور و تصدیق حاصل شود، عقلانی خواهد بود. لذا علامه نیت را فارغ از اینکه اخلاقی باشد یا نه، تحت دو جنس احساس و عقل قرار میدهد. نیت اگر از روی احساس باشد، از روی خلق است و اگر از نوع عقل باشد، مطابق خلق است. عمل طبق تخیل صرف به خاطر وجود خلق، حافظ خلق و عمل از روی عقل وسنجش، در جهت حصول خلق است. در مقابل اسلوت نیتی که نقش انگیزشی دارد را از نوع احساس میداند. لذا در اندیشه علامه و اسلوت "نیت" بالاترین جایگاه را در ارزش افعال دارد. عمل آدمی هرطور که باشد، تنها آن نتیجهای به عمل ارزش اخلاقی میدهد که مد نظر فاعل باشد. از این رو افعال انسان از جهت ثبوت و تحقق نه دارای حسناند و نه دارای قبح، اما از جهت انتساب به نیت فاعل مختار یا دارای حسناند و یا دارای قبح که هردو فیلسوف به آن اذعان دارند. طبق دیدگاه اسلوت، فعل اخلاقی شهوداً باید بیانگر خیرخواهی یا نیت اخلاقی باشد، حتی اگر پیامدهای منفی داشته باشد؛ یعنی اگر فعل اخلاقی نتواند بیانگر نیت اخلاقی باشد، اخلاقی نیست؛ هرچند پیامدهای خوبی داشته باشد. اما علامه شهود را در فعل اخلاقی دخیل نمیداند.
سپس در ادامه استاد ناقد به بیان نکاتی در جهت بهتر شدن مقاله پرداخت: از جمله این که در این مقاله بعضی تکرار ها و مترادف ها ملال آور است و باید حذف شودودیگر این که در خصوص جایگاه و ماهیت نیت باید حق مطلب ادا شود و بیشتر به این مبحث پرداخته شود.بحث فاعل مبنا باید توضیح بیشتری داده شود. دیگر این که در نگاه تطبیقی مؤلفه های دیگری نیز می توان مورد بحث قرار داد.
استاد حسینی رامندی خاطر نشان کرد: گام های پژوهش در این مقاله به خوبی رعایت شده است در گام اول به بیان ماهیت نیت که به طور کامل به آن پرداخته شده است. ولی بهتر بود از ابعاد وجود شناسی ، معرفت شناسی و معناشناختی بیشتر مورد توجه قرار می گرفت .در گام دوم به نقش معنا شناختی به خوبی پرداخته شده است و در گام سوم به بررسی تطبیقی این نظریه از نگاه علامه و اسلوت پرداخته شده است .هر چند باید بیشتر به اشتراکات این دو فیلسوف پرداخته میشد.
در پایان استاد ناقد از ارائه خوب خانم نبوی تشکر کردند و خانم نبوی هم تمامی نکات مطرح شده را در نظر گرفتند.
والسلام
