پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

انسان در طول زندگي خويش با صفات اخلاقي مكتسبه و تكرارشان با حركت جوهري آنها را به شكل ملكه راسخه در نفس خود ايجاد كرده و شخصيت خويش را مي سازد. پژوهش حاضر درصدد پاسخ گويي به مسئله خاستگاه تكوين ملكات اخلاقي نفس ونقش حركت جوهري در شكل گيري آن مي باشد. اين پژوهش با روش توصيفي_تحليلي و از منظر علم فلسفه و اخلاق گردآوري شده است. از آنجايي كه تمام هستي داراي حركت جوهري هستند، لذا نفس هم در حال حركت جوهري اين صفات را كسب مي كند. نفس انسان چون داراي مراتب است از معدني و نباتي وحيواني به انساني در حركت است. اعمال اخلاقي به همراه نفس حركت مي كنند همگام و متحد با روح در طي حركت جوهري، حالت صورت جوهري نفس براي آن صفت به منزله ماده و اين صورت جديد براي قبلي به منزله صورت شده كه در واقع نفس و ملكات اخلاقي در نهايت يك واقعيت را تشكيل مي دهند كه همان اتحاد عقل و عاقل و معقول است و نفس در حقيقت با حركت استكمالي خود از اين ملكات راسخه در نفسش هم عبور مي كند. اين حركت صعودي و هم نزولي مي باشد. در تكون صفات اخلاقي اموري دخيل است كه برخي از آنها دروني است مانند قواي باطني و عقل و فطرت، برخي از آنها هم به عوامل بيروني بستگي دارد؛ مانند:عرف، عمل، توارث، تغذيه، هم نشين، محيط آموزشي، سلامتي فرد مي باشد. ابتدا خود شخص با قواي دروني كه دارد مثل قوه عقل وقوه محركه وتصورات وتصديقاتش وميزان شوق واراده وعزمي كه دارد وسپس عمواملي مثل توارت،تربيت خانواده،فرهنگ،اجتماع،تغذيه جسمي وروحي،دين ومذهب،همه وهمه رفتارهاي او را شكل مي دهند.با توجه به قائده جسمانيه الحدوث وروحانيه البقاء وتشكيك در وجود، صفات اخلاقي نه جوهرند ونه عرض بلكه اموري وجودي اند وبا نفس عينيت دارند.همانطور كه در نفس حركت جوهري وجود دارد، در صفات نيز به طبع ذات حركت جوهري اتفاق مي افتد، لذا صفات از حال حركت كرده وتبديل به ملكات راسخه نفساني مي شوند. كليد واژه ها:تكون ملكات اخلاقي، حركت جوهري ملاصدرا.