پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

يكي از واژگاني كه در كتاب‌هاي فقها آمده و بحث‌هاي گوناگوني از آن صورت گرفته است، واژه «جزيه است كه از اهل كتاب، دريافت مي‌شود. عده‌اي پنداشته‌اند كه جزيه همان باج است كه همانند آنچه كه سلاطين به‌زور از ملت‌هاي تحت سلطه خود دريافت مي‌كردند، اسلام آن را از اقليت‌هاي ديني، دريافت مي‌كند. اما اين‌گونه نيست، بلكه «جزيه، ماليات اندكي است كه به‌صورت عادلانه و به‌طور سرانه و يا به‌حسب زمين‌هاي تحت اختيار، بر اهل ذمه مقرر مي‌گردد، و اين ماليات به‌منزله تكاليف مالي است كه به عناوين مختلف همانند خمس و زكات و... از مسلمانان گرفته مي‌شود. در واقع، حاكم اسلامي در مقابل اخذ جزيه از اهل ذمه امنيت آنان را تأمين مي‌كند و اجازه مي‌دهد كه اهل كتاب بر دين و شعائر مذهبي خود باقي بماند. قبول جزيه از پيروان يهوديت، مسيحيت و مجوسيت مورد اتفاق همه علماي اسلام اعم از شيعه و سني است، اما در خصوص صابئان اختلاف نظر وجود دارد. اگر زماني اقليت‌هاي ديني مانند مسلمانان با پرداخت ماليات‌هايي كه حكومت و نظام اسلامي مقرر مي‌كند، در اداره جامعه و سازمان‌هاي اجتماعي سهيم شدند و در دفاع از مرزهاي وطن اسلامي و تأمين امنيت آن با مسلمانان همكاري داشتند- مانند دوره ما- جزيه از آنان ساقط مي‌شود. هرچند اين نكته به معناي عدم امكان اجزاي نظام جزيه در عصر كنوني نيست.