پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

زندگي پس از مرگ و كيفيت و چگونگي آن در همه اديان و مذاهب در همه اعصار مسئله جدي و مهم به شمار مي‌آمده است. فلاسفه و بزرگان با توجه به قرآن و روايات و تحليل آن مباحث و دلايل عقلي به تبيين و تحليل اين مسئله پرداخته‌اند. اصل معاد مورد پذيرش همه متكلمان اسلامي است اما در كيفيت آن با هم اختلاف نظر دارند. آنچه از ادله عقلي و نقلي برداشت مي‌شود اين است كه معاد جسماني در روز قيامت همراه با جسم عنصري و مادي است. نه مثالي. آيات قرآن كريم دلالت بر مادي و عنصري بودن بدن محشور شده در قيامت مي‌كند. در اين پژوهش درباره معاد جسماني در ميان سه انديشمند بزرگوار از جمله: ملاصدرا، ابن‌سينا و حكيم سبزواري و آراء و دلايل عقلي و نقلي آنها بر چگونگي معاد پرداخته شده است. تناسخ به معناي بازگشت روح به جسم ديگر كه در برخي از اديان از آن سخن به ميان آمده مي‌تواند خود دليلي بر اثبات يا نفي معاد باشد آنگونه كه برخي تناسخ را حلول روح به جسم ديگر به گونه تسلسل وار با توجه به اعمال شخص در زندگي است ، كه در ميان اديان توحيدي با اين مضمون رد مي‌شود. بين تناسخ و معاد جسماني برخي از اصول مشترك است.در معاد جسماني و تناسخ هر دو نفس بايد باقي بماند و وجود لنفسه داشته باشد. همچنين امكان انتقال آن به بدن ديگر فراهم باشد.و همچنين براي پذيرفتن معاد جسماني و هم چنين تناسخ لازم است كه به بقاي نفس بعد از مرگ ايمان داشته باشيم. موضوع اعتقاد به ثواب و عقاب از جمله موضوعاتي است كه اهميت و ضرورت وجود معاد يا تناسخ را اثبات مي‌كند. در تناسخ و معاد جسماني لازم است كه نفس بعد از جدايي از بدن بار ديگر به جسم عنصري بپيوندد. ‌ ملاصدرا با توجه به ديدگاه خود در رابطه با عالم مثال و جسم مثالي، به سنخيت بين معاد جسماني و تناسخ تصريح مي‌كنند. ابن‌سينا با توجه به ديدگاه و ادله بر معاد جسماني و همچنين انكار اثبات معاد جسماني با ادله عقلي ونيز اصول مشاء نمي‌توان ايشان را معتقد به معاد جسماني با جسم عنصري دانست. در نتيجه نظريه ابن‌سينا بر اينكه معاد جسماني با جسم عنصري مصداقي از تناسخ است همچنان باقي است. حكيم با استفاده از عينيت بدن اخروي با بدن دنيوي نظريه تناسخ را رد مي‌كند.اما حكيم با اثبات كردن عينيت بدن اخروي و دنيوي ادعاي تناسخيان را رد مي‌كند.