پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده يكي از قواعد مهم كلامي در مباحث اعتقادي شيعي «قاعده لطف » است كه براساس رحمت الهي، بندگان از لطف بيكران خداوند بهره‌مند هستند. در اصطلاح كلام به گونه‌اي از رفتار كه فرد را به طاعت نزديك و از سرپيچي دور كند، لطف گفته مي‌شود. مضمون قاعده لطف بر اساس آيات الهي قابل اثبات است. كساني كه قايل به وجوب لطف هستند ، لزوم بعثت و عصمت پيامبران، وعده و عيد الهي، وجوب امامت، وجوب تكاليف ديني را براساس آن اثبات مي كنند. بيشتر متكلمان شيعي از جمله ملاصدرا بر اساس حكمت الهي در حوزه تكوين و تشريع اين قاعده را پذيرفته‌اند؛ زيرا لازمه حكمت الهي اين است كه خداوند تكليف خود را با لطف همراه كند. منكرين قاعده لطف ازجمله ملا احمد نراقي مدعي هستند اگرچه اصل لطف مقبول است، اما تشخيص مصاديق آن به واسطه عقل و در نتيجه تشكيل قياس و اثبات نتيجه پذيرفتني نيست. زيرا دريافت مصداق لطف براي عقل امكان‌پذير نيست؛ بنابراين بر اساس فضل الهي، لطف بر خداوند واجب است؛ چون لطف و كرم از صفات ذات خداوند سرچشمه مي گيرد و موجب رسيدن انسان به سوي كمال است. اگر خداوند لطف نكند، منافات با آفرينش و موجب نقض غرض الهي خواهد شد و نقض غرض، مخالف حكمت الهي است. در اين راستا هريك از ادله عقلي و نقلي موافقين شيعي در قاعده لطف مورد تحليل و بررسي قرارگرفته شده است. سپس با بيان پنج اشكال از مخالفين قاعده لطف، با ادله نقلي و عقلي پاسخ داده شد. جمع آوري و پردازش اطلاعات به روش نقلي، عقلي، توصيفي و استدلالي از طريق رجوع به منابع اينترنتي و نرم افزاري معتبربوده است.