پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

علم در اسلام، جايگاهي بس والا و ارزشمند دارد. در ميان علوم، علم فقه، از علوم اصلي و بسيار كاربردي اسلام است؛ زيرا موضوع آن افعال و تروك انسان‌هاي بالغ است، و از همان ابتداي تكليف مورد نياز مكلفين مي‌باشد. علم عرفان نيز از علوم اصلي و مهم اسلام به‌شمار مي‌رود؛ زيرا موضوع آن اسماء، صفات و افعال خداوند است. عرفا در آثار خود، هدف غايي و نهايي اين علم را لقاي پروردگار دانسته و راه رسيدن به اين مطلوب را دستيابي به كنه و باطن دستورات خداوند مي‌دانند. حال اگر علم فقه و عرفان، كه از دو منظر متفاوت به احكام الهي مي‌پردازند، با كمك يكديگر، به باطن احكام و دستورات الهي دست پيدا كنند، ثمرات بسيار مباركي به‌دست مي‌آيد كه مي‌تواند مكلفين را هرچه سريع‌تر به سرمنزل مقصود و سعادت اخروي، و حتي لقاي پروردگار برساند. رهاورد درهم‌تنيدگي اين دو علم، استنباط باطن‌گرايانه است كه در سه حوزه «مباني»، «تصورات» و «تصديقات» استنباط فقهي، تأثير گذاشته، آنها را دچار تغيير مي‌كند. متأثر ساختن استنباطات فقهي از انسان‌شناسي عرفاني، افزايش گستره موضوعات استنباطي و تأثير در فهم آنها، يافتن نظام طولي در تفقه، توجه به آفات عمل در استنباط احكام و ... از جمله تأثيرات استنباط باطن‌گرايانه بر روش مرسوم و متداول فقهي است.