پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

در اين نوشتار سعي شده تا فرعي از فروعات فقهي بحث خمس بررسي گردد و آن عبارت است از كيفيت تعلق خمس كه آيا خمس به عين تعلق مي گيرد يا ذمه؟ نظريه تعلق خمس به ذمه قائل شناخته شده اي ندارد ولي مشهور قائل به تعلق خمس به عين مي باشند. بعد از اثبات تعلق خمس به عين، بحث ديگري به عنوان كيفيت تعلق خمس به عين مطرح مي شود كه در بحث از كيفيت تعلق خمس به عين بين حضرات علما اختلاف وجود دارد؛ بعضي قائلند كه تعلق خمس به عين به نحو اشاعه مي باشد و در تعلق خمس به نحو اشاعه نيز دو نظريه وجود دارد؛ عده اي قائلند به اين كه تعلق خمس به عين به نحو اشاعه در عين خارجي مي باشد يعني ارباب خمس با صاحب مال در عين اين مال متعلق خمس به طور مشاع شريك هستند و علي القاعده صاحب مال فقط مي تواند خمس را از عين مال به ارباب خمس پرداخت كند، اگر چه پرداخت قيمت نيز به جهت دليل خاص جايز است و هم چنين براي ارباب خمس مطالبه عين مال جايز است ولي مطالبه قيمت جايز نيست. و عده اي قائلند كه تعلق خمس به عين به نحو اشاعه در ماليت مي باشد يعني ارباب خمس فقط در ماليت متعلقات خمس با صاحب مال شريك هستند نه در عين، فلذا ارباب خمس حق مطالبه عين را ندارند. در مقابل نظريه اشاعه، نظريه ديگري است كه مي گويد تعلق خمس به نحو كلي في المعين است يعني يك پنجم كه سهم ارباب خمس است، به طور شناور در اين مال مي باشد. تمام اين انحاء تعلق خمس در صورتي است كه خمس را ملك ارباب خمس بدانيم، اما اگر خمس را حق ارباب خمس بدانيم، تعلق خمس يا به نحو حق الرهانه يا حق غرماء ميت يا ... خواهد بود كه در اين نوشتار به بررسي انحاء مختلف تعلق خمس به متعلقاتش پرداختيم. و در آخر به بحث از ثمرات مترتب بر اقوال مختلف كه اين نوشتار را كاربردي مي كند، پرداخته ايم.