پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده مسئوليت كيفري يعني؛قابليت و اهليت يك شخص براي تحمّل تبعات و نتايج جزايي رفتارمجرمانه خود. از نظر اسلام و حقوق بشر شروع مسئوليت كيفري از چه سنّي است؟با توجه به نظريه مشهور فقهاي اماميه،كه سنّ بلوغ شرعي(9 سال براي دختر و15سال براي پسر) سنّ مسئوليت كيفري مي باشد بررسي اين مسأله از نظر فقهي و حقوق بين المللي ضروري است؛زيرا نوعاً دختر و پسر تازه بالغ درك ورشد كافي نسبت به رفتار مجرمانه خود و قبح آن ندارند و از طرف ديگر در اسناد حقوق بشري به رعايت حقوق انسان ها به ويژه حقوق كودكان توجه جدّي شده است و از سوي ديگر اخيراً دين اسلام مورد توجّه حقوقدانان و مجامع بين المللي قرار گرفته است.نوشتار حاضر تلاشي است براي پاسخ به اين سوالات: ماهيت بلوغ شرعي وعلايم آن كدام است؟آيا از ديدگاه فقهي،دختر و پسر تازه بالغ مانند امورمالي،درامور كيفري مورد حمايت حقوقي قرار گرفته اند و فاقد مسئوليت كيفري هستند؟ آيا احراز رشد جزايي شرط تحقق مسئوليت كيفري آنان است؟آيا در اسناد حقوق بشر در مورد سنّ مسئوليت كيفري توافق بين المللي وجود دارد؟ با توجه به اين سؤالات در اين نوشتار،ابتدا بلوغ شرعي در آيات،روايات و منظر فقها بررسي شده است.بررسي ها نشان مي دهد ماهيت بلوغ ،جسمي و جنسي و امري طبيعي وخارجي است كه منوط به نظر شارع به عنوان امري تعبدي نيست.رسيدن به بلوغ جنسي لزوماً رسيدن به رشد فكري و بلوغ عقلي نيست از اين رو در فصل بعد ادّله لزوم احراز رشد در مسئوليت كيفري از منظر آيات و روايات و همچنين ادله عقلي اين موضوع مورد بررسي قرار گرفته است و اثبات شده است كه رشد تنها به امور مدني اختصاص ندارد و قابل تعميم به مسائل غير مالي از جمله امور كيفري نيز مي باشد و منظور از قيد«كمال العقل»در عبارات فقها همان رشد جزايي است.در فصل آخر علاوه بر بررسي اسناد بين المللي،تاريخچه مسئوليت كيفري به ويژه اطفال نيز بيان شده است؛غالب مقررات بين المللي نشان مي دهد سقف سنّ مجازات 18 سال است و كودك فردي است كه هنوز به اين سنّ نرسيده است. واژگان كليدي: سنّ ، رشد ، بلوغ ، مسئوليت كيفري ، حقوق بشر .