پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

انسان داراي قوۀ تعقل است و مي تواند دربارۀ امور هستي بينديشد و مسير زندگي خود را انتخاب كند. لازمۀ طبيعي اين ويژگي آن است كه خداوند متعال انسان را مختار بيافريند .داشتن آزادي و بهره مند شدن از حقوق ، ملازم يكديگرند. در منابع فقهي و حقوقي پاره اي از حقوق براي انسان شناسايي شده است. از جمله اين حقوق، حق آزادي بيان ، حق انديشيدن و دفاع از معتقدات خود است.اعمال اين حق محدوديت هايي هم دارد. ممنوعيت لطمه زدن به شخصيت ديگران و حقوق ايشان از جمله اين محدوديت ها مي باشد در عين حال عده اي آزادي بيان را بهانه اي براي توهين به سايرين و مقدسات اديان الهي قرار داده اند. از اين رو لازم است كه با يافتن ملاك دو مفهوم آزادي بيان و توهين، مرز ميان اين دو را مشخص كرد. از نگاه اسلام انسان داراي كرامت و منزلت الهي است. با مد نظر قرار دادن كرامت الهي مي توان به تقسيم بندي و ملاك يابي آزادي و توهين دست يافت. ملاكي كه فقه براي توهين ارائه مي دهد وجود نوعي قصد و انگيزۀ تحقير و هدف قرار دادن كرامت انسانهاست كه باعث حس كينه توزي در ميان افراد مي شود. ولي در آزادي بيان نوعي خيرخواهي وجود دارد و مصداق تعاون بر خير و نيكي مي باشد كه خود تضمين كننده كرامت انساني است. از ديدگاه اسلام ارزش وجودي انسان ها باعث ايجاد محدوديت براي آزادي بيان است . اما در حقوق بشر جانب حق آزادي بيان ، مقدم داشته شده است. رويكرد مقايسه اي بحث نشان مي دهد كه اسناد حقوق بشري شاخصۀ معيني براي باز تفكيك اين دو واژه تبيين نكرده اند در حالي كه آموزه هاي فقهي تكيه بر كرامت ارزشي انسان مي تواند معيار مناسبي در اين باره باشد. كليد واژه: آزادي بيان، توهين، كرامت، فقه، حقوق بشر