پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

واژۀ تحقيق،پوشانندگي عام داردومى‌توان آن را براى هر نوع فعاليت جستجوگرانه وكاوشگرانه‌اى كه افراد براى پاسخگويى به مسئله‌اى يا كشف مجهولى انجام مى‌دهند، به كار گرفت. تحقيق، از ريشۀ «حق» است. حق؛ يعني آنچه كه درست، استوار و ثابت باشد. ريشۀ اصلي واژۀ حق، در تمام اشتقاق‌هايش مفهوم ثابت و مطابقت با واقع و استحكام را دارد. تحقيق، يك تلاش فكري و علمي براي «يافتن» مطلب درست و حق، و «ارايه» و «اثبات» آن است. طبيعي است كه در زمينه‌هاي مختلف نظري و فكري و تاريخي و ادبي و علمي و... حق بودن مطالب، به معناي مطابق با واقع بودن آنها در هر يك از زمينه‌هاست و تحقيق، طبق اين مفهوم، در ابعاد مختلف ياد شده، مفهوم پيدا مي‌كند.احقاق وتحقيق يك امر،يعني چيزي راثابت واستوارساختن،درستي چيزي رابه اثبات رساندن،«حق بودنِ» مطلبي راآشكار ساختن وبه عبارتي: شناخت «هست»ها.وهر رساله اي بايد گامي باشد در پيشبرد معرفت بشري. وصول به اين مهم داراي دو مؤلفه است: قوت محتوا و جذابيت صورت. پس محقق دو وظيفه به عهده دارد: توليد علم و عرضه درست آن. در پايان نامه بايد يك نظريه يا تز را باز نمود و به صرف گردآوري مطالب در باره يك موضوع بسنده نكرد. در پايان نامه يا رساله هاي علمي، جستجوي منظّم و تلاشي هدفمند كه بر مبناي علم و استدلال و شواهد و منابع، انجام مي‌گيرد تا نظريه‌اي اثبات گردد و نكته‌ يا مسئله‌اي كشف يا مسئله‌اي حل شود.، اهميت دارد. در مقام نخست انتظار مي رود كه رساله حاوي ابداع و نوآوري در يك موضوع باشد. در مقام دوم انتظار مي رود كه مؤلف يافته هاي خود را به متقن ترين و شيواترين صورت عرضه نمايد. مسئله و موضوع تحقيق بايد مورد دغدغه ذهني دانش پژوه باشد. اصطلاح تحقيق علمي، پوشش خاص دارد و مى‌توان آن را براى نوع خاصى از فعاليت‌هاى تحقيقاتى به كار برد. درست است كه، هر چيزي مي‌تواند براي انسان، مسئلۀ يا موضوعِ تحقيق باشد؛ چه عقلي چه حسي، چه جزيي چه كلي؛ امّا هر چه شيوۀ كار و معتبر بودن منابع و نوآوري‌هاي علمي و سليقۀ در تدوين، بيشتر مراعات شود، ارزش آن افزون‌تر خواهد بود.درخواست تعيين موضوع از ديگران تحقيق را غير طبيعي، غير جدي و صوري خواهد نمود. لذا بهتر است دانش پژوه خود موضوع را انتخاب كند، نه اينكه از سوي فرد يا مؤسسه اي به او تحميل شود.