پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

معرفى اجمالى‏
« كتاب سليم بن قيس»، به زبان عربى، از شيخ ابو صادق، سليم بن قيس هلالى عامرى كوفى، اولين كتاب شيعه در زمان امير المؤمنين، على( ع) مى‏باشد و مؤلف آن، از شخصيت‏هاى برجسته و از خواص اصحاب امير المؤمنين و امام حسن و امام حسين و امام زين العابدين( ع) است و امام باقر( ع) را نيز درك نموده است.
 تاريخ ولادت سليم، دو سال قبل از هجرت و وفات او در سال 76 ق، مى‏باشد.
 امام صادق( ع)، در باره اين كتاب، مى‏فرمايد:« هر كس از شيعيان و دوستان ما كتاب سليم بن قيس هلالى را نداشته باشد، چيزى از مسائل ولايت ما نزد او نيست و از اسباب ما آگاهى ندارد. آن كتاب، الفباى شيعه و سرّى از اسرار آل محمد( ع) است».
 امام زين العابدين( ع)، مى‏فرمايد:« سليم راست گفته است، خدا او را رحمت كند. همه اينها احاديث ما است كه از آنها خبر داريم».
 امام حسن و امام حسين( ع) در باره اين كتاب به سليم فرموده‏اند:« راست گفتى، پدرمان، على( ع)، اين حديث را براى تو گفت و ما نشسته بوديم و ما اين حديث را از رسول الله( ص) حفظ كرده بوديم، همان‏گونه كه پدرمان براى تو نقل كرد بدون آنكه چيزى كم يا زياد شود.»
 امير المؤمنين، على( ع)، در اين باره مى‏فرمايد:« خدايا! سليم را از اولياى من قرار بده. اى سليم! اين امر ولايت ما كه خداوند معرفت آن را به تو داده است و به اين وسيله بر تو منت گذارده، شناختن و خبره شدن در آن، از شناخت طلا و نقره مشكل‏تر است و عده كمى از امت، به آن، معرفت دارند، پس خدا را شكر كن و آنچه به تو عطا كرده و تو را به آن اختصاص داده با سپاس‏گزارى نگه دار.»
 سليم، در ابتداى ورود به شهر مدينه، با حوادث عجيبى روبه‏رو شد كه هر مسلمانى از شنيدن آن رنج مى‏برد و چه بسا همين حوادث انگيزه‏اى براى تأليف اين كتاب گرديد.
 او، مشاهده كرد كه اهل بيت وحى( ع) كه حافظان حقيقى دين و منصوب‏شدگان از طرف خداوند هستند، در جامعه اسلامى كنار زده شده‏اند و سفارش« إني تارك فيكم الثقلين»، ناديده گرفته شده و بين قرآن و عترت جدايى افتاده است. سليم، با مشاهده اين وضعيت، با احساس وظيفه‏اى كه در درونش بود، در اوان جوانى تمام وجود خود را وقف در راه حفظ سيره رسول الله( ص) و تاريخ صحيح اسلام نمود.
 سليم، مخفيانه با اصحاب راستين پيامبر( ص) آشنايى پيدا كرد. در اولين مرحله، ملازمت امير المؤمنين، على( ع) را بر خود لازم دانست و خود را به منبع وحى متصل نمود، سپس با اصحاب آن حضرت، به‏خصوص، سلمان و ابوذر و مقداد و... ارتباط خصوصى برقرار كرد. او، از آنها در مورد سيره پيامبر اكرم( ص) و وقايع بعد از رحلت آن حضرت، به دقت مى‏پرسيد و جزئيات قضايا را جويا مى‏شد، آنان نيز بدون تقيه جواب مى‏دادند و سليم، همه مطالب آنها را مى‏نوشت و ثبت مى‏كرد.
 وى، در طول شصت سال از عمرش اين كتاب را جمع‏آورى و تأليف كرد.
ساختار
 مجموع احاديثى كه در دو نسخه مختلف از كتاب، جمع شده‏اند، هفتادتا مى‏باشند. بيست و يك حديث هم تحت عنوان« المستدرك من احاديث سليم»، توسط محقق كتاب، از موسوعات حديثى، گردآورى شده و به آخر كتاب مزبور، ملحق شده است.
گزارش محتوا
 پاره‏اى از موضوعات مطرح شده در اين كتاب، عبارتند از: فضايل اهل بيت از زبان پيامبر اكرم( ص)، حوادث بعد از وفات آن حضرت به نقل از شاهدان عينى، ماجراى سقيفه از زبان سلمان، افتخارات و امتيازات حضرت على( ع)، حوادثى كه در زمان خلافت آن حضرت اتفاق افتاد و...