فهرست مطالب
سخن ناشر--7
چکیده-9
مقدمه --11
تعریف و تبیین موضوع--11
ضرورت بحث و اهداف تحقیق--12
پیشینه و بستر معرفتی ---13
شیوه تحقیق و بیان ویژگی های پژوهش--14
ساختار پژوهش و نتایج بحث --15
سپاس گذاری و عذر خواهی--17
بخش مقماتی : تکلیف و ویژگی های آن
فصل اول: چیستی تکلیف و اهمیت آن --21
آغاز سخن --21
جایگاه تکلیف در دانش کلام --22
تعریف و ماهیت تکلیف--23
نقش مشقت در تکلیف --26
انواع تکلیف--29
فصل دوم : فلسفه تکالیف--31
تکلیف ، رساننده انسان به کمال--31
تکلیف، ضرورت و نیاز انسان--33
تکلیف، لطف الهی --34
تکلیف، حق خدا--37
تکلیف، تضمین کننده حقوق انسان--38
عمل به تکالیف ، سپاس منعم--40
تکلیف ، رساننده انسان به پاداش های الهی--41
تکلیف ، ضرورت حیات اجتماعی انسان --42
احسان تکلیف پرورش دهنده فضیلت ها و عامل مهار غرایز--44
فصل سوم: بایستگی های تکلیف --45
شرایط تکلیف --45
صفات و شرایط تکلیف کننده --46
شرایط عمومی مکلف --46
1. عقل --47
الف) عقل اساس تکلیف --47
ب) مفهوم لغوی عقل --49
ج) عقل در اصطلاح متکلمان--50
د) عقل طبع و عقل تجربه --52
2. قدرت --53
3. بلوغ --55
بخش اول: مفهوم شناسایی بلوغ
فصل اول : چیستی بلوغ و انواع آن---59
درآمد بحث---59
بلوغ جسمانی ---60
الف) رشد جسمی و رسش جنسی---61
ب) رشد فیزیکی و تکامل جنسی نوجوانان--63
ج) تفاوت رشد در دو جنس--66
د) بلوغ جنسی زود رس و تأخیر در بلوغ ---67
- بلوغ شرعی--68
رابطه تنکاتنگ عقل و بلوغ --70
فصل دوم : بلوغ در عرف لغوی--75
واژه شناسی بلوغ --75
کاربرد واژه بلوغ در انسان---78
فصل سوم: بلوغ در قرآن --81
بلوغ حلم --81
الف) مفهوم لغوی حلم --81
ب) تفسیر و بررسی آیات بلوغ حلم --83
ج) معنای بلوغ حلم--87
بلوغ نکاح---90
الف) بررسی آیه بلوغ نکاح---90
ب) معنای بلوغ نکاح--93
بلوغ اشد--95
الف) آیات بلوغ اشد--95
ب) بیان دیدگاه ها در تفسیر اشد--98
1. تفسیر اشد به بلوغ شرعی و زمان تکلیف --98
2. تفسیر اشد به بلوغ و رشد عقلی به معنای رشد اقتصادی و عدم سفاهت --99
3. تفسیر اشد به احتلام--101
ج) تفسیر روایی بلوغ اشد --102
د) تعیین سن اشد--104
بخش دوم : قلم رو و کارایی بلوغ و گستره تأثیر آن
فصل اول : جایگاه بلوغ در فقه شریعت--109
بلوغ شرط درستی بسیاری از احکام ---109
عدم اعتبار بلوغ در احکام وضعی--114
بررسی دو اشکال --117
عدم اعتبار بلوغ در مستحبات و مکروهات ---120
فصل دوم : واجبات عقلی --125
نقش نداشتن بلوغ در تکالیف عقلی--125
الف) دیدگاه متکلمان و فقهای شیعه امایه--125
ب) بررسی نظریه از نگاه مذاهب--128
پذیرش اسلام کودکان --130
الف) دیدگاه فقیهان شیعه--130
ب) نظر عالمان اهل سنت--132
ج) دیدگاه مخالفان و استناد به حدیث رفع--133
د) کیفیت استدلال به حدیث رفع و پاسخ به آن --135
بخش سوم : نشانه های طبیعی بلوغ
مقدمه --141
فصل اول: انبات ( رویش موهای زهار)--142
اشاره--142
دیدگاه عالمان مذاهب اسلامی --143
الف) زیدیه --143
ب) حنفیه--143
ج) مالکیه--144
د) شافعیه--146
ه) حناوله --149
و) ظاهریه --150
نظر فقهای شیعه امامیه --150
دلیل بر نشانه بودن "انبات"--152
الف) روایت مشترک --152
ب) روایات شیعه امامیه --156
موهای زهار خود موجب بلوغ است یا دلیل بر بلوغ پیشین --159
اختصاص و عدم اختصاص موی زهار به پسران--161
میزان اعتبار موی صورت و زیر بغل در نشانه بودن --164
فصل دوم : احتلام --167
معنای احتلام --167
دیدگاه عالمان مذاب اسلام --169
الف ) زیدیه --169
ب)حنفیه --169
ج) مالکیه --172
د) شافعیه --172
ه) حناوله --173
و) ظاهریه -174
نظر فقهای شیعه ی امامیه --174
ادله بلوغ به احتلام --176
الف) آیات قرآنی --176
ب) روایات احتلام --176
آیا احتلام ویژه پسران است --181
الف) دیدگه فقیهان --181
ب) بررسی روایات --182
فصل سوم : حیض ( قاعدگی )--190
مفهوم حیض --190
حیض در نظر عالمان مذاهب --190
حیض از دیدگاه فقیهان شیعه --193
حیض در حدیث شیعه --195
روایات حیض در اسناد عامه --197
جمع بندی روایات حیض --200
بررسی اشکال مشهور در نشانه بودن حیض --206
بخش چهارم : نشانه های تعبدی بلوغ
فصل اول: سن بلوغ پسران --211
دیدگاه عالمان مذاهب اسلامی --211
دیدگاه فقیهان شیعه امامیه --213
روایت بلوغ در پانزده سالگی ---216
الف) احادیث مشترک --216
ب) احادیث شیعه --219
روایات سیزده سال--221
جمع بندی روایات --223
فصل دوم: سن بلوغ دختران --225
دیدگاه عالمان مذاهب اسلامی --225
ارزیابی وظریات مذاهب --227
نظریات فقهای شیعه--227
نظریه اول : بلوغ در نه سالگی ( قول مشهور )--227
الف) بیان دیدگاه ها --227
ب) روایات نه سال --230
دسته اول: نه سال تصریح به نه سالگی --230
دسته دوم : ترتیب احکام و آثار بلوغ بر دختر نه ساله --232
دسته سوم : روایات مربوط به ازدواج و طلاق دختر پیش از نه سالگی --238
ج) حناوله و نظریه بلوغ در نه سالگی --246
د) برخی احکام مرتبط بر نه سالگی در فقه مذاهب ---253
نظریه دوم : سیزده سالگی ---257
نظریه سوم : گوناگون شدن سن بلوغ با اختلاف تکالیف --263
نظریه چهارم : بلوغ جنسی و معیار بودن قاعدگی --266
بخش پنجم : نکات در باره بلوغ دختران
فصل اول : تعبدی و طبیعی بودن بلوغ --271
نه سالگی سن بلوغ دختر در تمام عصر ها --271
نه سالگی اماره تعبدی یا طبیعی؟--275
الف)نظریه کاشف الغطاء درباره بلوغ شرعی---276
ب) تحدیدات و مرزگزاری های شارع در بیان صاحب عنواین--279
فصل دوم : تناسب احکام با ویژگی های فطری افراد --283
تفاوت های جسمی و روحی دختر و پسر --283
تأکید ادله روایی بر وجود تفاوت --286
سن ازدواج دختران --288
الف) تأکید اسلام بر شتاب در ازدواج --288
ب) ترغیب ادیان بر ازدواج زود هنگام --289
ج) سن ازدواج در فقه و عترت متناسب با نیاز فطری --291
فصل سوم : سن مسئولیت کیفری دختران --294
طرح بحث--294
حدیث رفع قلم --297
مفهوم عته و معتوه --302
اعتبار حدیث رفع قلم --305
مفهوم رشد و سفاحت --307
تفاوت اشد و رشد --318
استدلال به قیاس اولویت --323
سخن پایانی --326
فهرست منابع --329
سخن ناشر--7
چکیده-9
مقدمه --11
تعریف و تبیین موضوع--11
ضرورت بحث و اهداف تحقیق--12
پیشینه و بستر معرفتی ---13
شیوه تحقیق و بیان ویژگی های پژوهش--14
ساختار پژوهش و نتایج بحث --15
سپاس گذاری و عذر خواهی--17
بخش مقماتی : تکلیف و ویژگی های آن
فصل اول: چیستی تکلیف و اهمیت آن --21
آغاز سخن --21
جایگاه تکلیف در دانش کلام --22
تعریف و ماهیت تکلیف--23
نقش مشقت در تکلیف --26
انواع تکلیف--29
فصل دوم : فلسفه تکالیف--31
تکلیف ، رساننده انسان به کمال--31
تکلیف، ضرورت و نیاز انسان--33
تکلیف، لطف الهی --34
تکلیف، حق خدا--37
تکلیف، تضمین کننده حقوق انسان--38
عمل به تکالیف ، سپاس منعم--40
تکلیف ، رساننده انسان به پاداش های الهی--41
تکلیف ، ضرورت حیات اجتماعی انسان --42
احسان تکلیف پرورش دهنده فضیلت ها و عامل مهار غرایز--44
فصل سوم: بایستگی های تکلیف --45
شرایط تکلیف --45
صفات و شرایط تکلیف کننده --46
شرایط عمومی مکلف --46
1. عقل --47
الف) عقل اساس تکلیف --47
ب) مفهوم لغوی عقل --49
ج) عقل در اصطلاح متکلمان--50
د) عقل طبع و عقل تجربه --52
2. قدرت --53
3. بلوغ --55
بخش اول: مفهوم شناسایی بلوغ
فصل اول : چیستی بلوغ و انواع آن---59
درآمد بحث---59
بلوغ جسمانی ---60
الف) رشد جسمی و رسش جنسی---61
ب) رشد فیزیکی و تکامل جنسی نوجوانان--63
ج) تفاوت رشد در دو جنس--66
د) بلوغ جنسی زود رس و تأخیر در بلوغ ---67
- بلوغ شرعی--68
رابطه تنکاتنگ عقل و بلوغ --70
فصل دوم : بلوغ در عرف لغوی--75
واژه شناسی بلوغ --75
کاربرد واژه بلوغ در انسان---78
فصل سوم: بلوغ در قرآن --81
بلوغ حلم --81
الف) مفهوم لغوی حلم --81
ب) تفسیر و بررسی آیات بلوغ حلم --83
ج) معنای بلوغ حلم--87
بلوغ نکاح---90
الف) بررسی آیه بلوغ نکاح---90
ب) معنای بلوغ نکاح--93
بلوغ اشد--95
الف) آیات بلوغ اشد--95
ب) بیان دیدگاه ها در تفسیر اشد--98
1. تفسیر اشد به بلوغ شرعی و زمان تکلیف --98
2. تفسیر اشد به بلوغ و رشد عقلی به معنای رشد اقتصادی و عدم سفاهت --99
3. تفسیر اشد به احتلام--101
ج) تفسیر روایی بلوغ اشد --102
د) تعیین سن اشد--104
بخش دوم : قلم رو و کارایی بلوغ و گستره تأثیر آن
فصل اول : جایگاه بلوغ در فقه شریعت--109
بلوغ شرط درستی بسیاری از احکام ---109
عدم اعتبار بلوغ در احکام وضعی--114
بررسی دو اشکال --117
عدم اعتبار بلوغ در مستحبات و مکروهات ---120
فصل دوم : واجبات عقلی --125
نقش نداشتن بلوغ در تکالیف عقلی--125
الف) دیدگاه متکلمان و فقهای شیعه امایه--125
ب) بررسی نظریه از نگاه مذاهب--128
پذیرش اسلام کودکان --130
الف) دیدگاه فقیهان شیعه--130
ب) نظر عالمان اهل سنت--132
ج) دیدگاه مخالفان و استناد به حدیث رفع--133
د) کیفیت استدلال به حدیث رفع و پاسخ به آن --135
بخش سوم : نشانه های طبیعی بلوغ
مقدمه --141
فصل اول: انبات ( رویش موهای زهار)--142
اشاره--142
دیدگاه عالمان مذاهب اسلامی --143
الف) زیدیه --143
ب) حنفیه--143
ج) مالکیه--144
د) شافعیه--146
ه) حناوله --149
و) ظاهریه --150
نظر فقهای شیعه امامیه --150
دلیل بر نشانه بودن "انبات"--152
الف) روایت مشترک --152
ب) روایات شیعه امامیه --156
موهای زهار خود موجب بلوغ است یا دلیل بر بلوغ پیشین --159
اختصاص و عدم اختصاص موی زهار به پسران--161
میزان اعتبار موی صورت و زیر بغل در نشانه بودن --164
فصل دوم : احتلام --167
معنای احتلام --167
دیدگاه عالمان مذاب اسلام --169
الف ) زیدیه --169
ب)حنفیه --169
ج) مالکیه --172
د) شافعیه --172
ه) حناوله --173
و) ظاهریه -174
نظر فقهای شیعه ی امامیه --174
ادله بلوغ به احتلام --176
الف) آیات قرآنی --176
ب) روایات احتلام --176
آیا احتلام ویژه پسران است --181
الف) دیدگه فقیهان --181
ب) بررسی روایات --182
فصل سوم : حیض ( قاعدگی )--190
مفهوم حیض --190
حیض در نظر عالمان مذاهب --190
حیض از دیدگاه فقیهان شیعه --193
حیض در حدیث شیعه --195
روایات حیض در اسناد عامه --197
جمع بندی روایات حیض --200
بررسی اشکال مشهور در نشانه بودن حیض --206
بخش چهارم : نشانه های تعبدی بلوغ
فصل اول: سن بلوغ پسران --211
دیدگاه عالمان مذاهب اسلامی --211
دیدگاه فقیهان شیعه امامیه --213
روایت بلوغ در پانزده سالگی ---216
الف) احادیث مشترک --216
ب) احادیث شیعه --219
روایات سیزده سال--221
جمع بندی روایات --223
فصل دوم: سن بلوغ دختران --225
دیدگاه عالمان مذاهب اسلامی --225
ارزیابی وظریات مذاهب --227
نظریات فقهای شیعه--227
نظریه اول : بلوغ در نه سالگی ( قول مشهور )--227
الف) بیان دیدگاه ها --227
ب) روایات نه سال --230
دسته اول: نه سال تصریح به نه سالگی --230
دسته دوم : ترتیب احکام و آثار بلوغ بر دختر نه ساله --232
دسته سوم : روایات مربوط به ازدواج و طلاق دختر پیش از نه سالگی --238
ج) حناوله و نظریه بلوغ در نه سالگی --246
د) برخی احکام مرتبط بر نه سالگی در فقه مذاهب ---253
نظریه دوم : سیزده سالگی ---257
نظریه سوم : گوناگون شدن سن بلوغ با اختلاف تکالیف --263
نظریه چهارم : بلوغ جنسی و معیار بودن قاعدگی --266
بخش پنجم : نکات در باره بلوغ دختران
فصل اول : تعبدی و طبیعی بودن بلوغ --271
نه سالگی سن بلوغ دختر در تمام عصر ها --271
نه سالگی اماره تعبدی یا طبیعی؟--275
الف)نظریه کاشف الغطاء درباره بلوغ شرعی---276
ب) تحدیدات و مرزگزاری های شارع در بیان صاحب عنواین--279
فصل دوم : تناسب احکام با ویژگی های فطری افراد --283
تفاوت های جسمی و روحی دختر و پسر --283
تأکید ادله روایی بر وجود تفاوت --286
سن ازدواج دختران --288
الف) تأکید اسلام بر شتاب در ازدواج --288
ب) ترغیب ادیان بر ازدواج زود هنگام --289
ج) سن ازدواج در فقه و عترت متناسب با نیاز فطری --291
فصل سوم : سن مسئولیت کیفری دختران --294
طرح بحث--294
حدیث رفع قلم --297
مفهوم عته و معتوه --302
اعتبار حدیث رفع قلم --305
مفهوم رشد و سفاحت --307
تفاوت اشد و رشد --318
استدلال به قیاس اولویت --323
سخن پایانی --326
فهرست منابع --329
