اخلاق اداری از منظر قرآن و حدیث اختر اولاده یاسوج، مدرسه علميه فاطميه‌

شناسه نوشته : 12332

1393/07/20

تعداد بازدید : 3136

اخلاق اداری از منظر قرآن و حدیث اختر اولاده  یاسوج، مدرسه علميه فاطميه‌

چکيده

کرامت­های اخلاقی مایة برتری آدمیان است. کسانی­که در جایگاه ادارة امور قرارمی­گیرند بیش از هر چیز به مکارم اخلاق نیازمندند. روابط انسان­ها بدون کرامت­های اخلاقی، روابطی خشک و نادرست خواهد بود. در نظام اسلامی، همة مقام­ها و منصب­ها، امانت­های خاص اسلامی است که به ودیعه در اختیار مسئولان قرار می­گیرد و حفظ آنها از گزند، از وظایف حتمی صاحبان آنهاست و احترام به امانت و پاسداری آن از آسیب، از دستورهای ضروری دین مبین اسلام است. یکی از جنبه­های زندگی انسان وضع معیشتی اوست که ناچار است به عنوان کارمند در اداره­ها مشغول به کار باشد؛ پس نیازمند آشنائی با مکارم ­اخلاقی است که بتواند به اهداف خود نائل آید. این اثر سعی دارد علاوه بر یادآوری فضایل اخلاقی، به بررسی آسیب­های موجود در اداره­ها در سایة قرآن و سنت بپردازد تا از این راه نه تنها به نجات در قیامت، بلکه به آسایش و سازمان­دادن به زندگی دنیا نزدیکتر شد. بیان مواردی که یک کارمند باید متخلق به این اخلاق باشد، آسیب­هایی که فضای اداره­ها را تهدید می­کند و در نهایت راه­های بهینه­سازی اخلاق اداری از اهم مباحث است. اینکه هر یک از افراد در نقش مدیر، کارمند و ارباب رجوع، نگاه مسئولانه به وظایف خود داشته، خود را در برابر وظایف متعهد بدانند؛ به این معنا که احساس کند نسبت به خود، مردم، کار، مسئولان و خدا باید پاسخگو باشند و برای هر اقدام دلیلی داشته­ باشند.
 
کليد‌واژه ­ها: اخلاق اداری، کارمند، مقام اداری، نظام اداری
 
نتیجه‌گیری
با توجه به مباحث مطرح شده می تواند گفت:
نظام اداری دارای تشکیلات پیچیده و منسجمی است که وجود حیات اجتماعی و تبع آن فردی مردم وابسته به کارآمدی این تشکیلات است. یکی از شروط اساسی کارآمدی این نظام پایبندی به اصول اخلاقی خاصی است که برای آن و در راستای تحقق اهدافش مشخص شده است. این اصول هم برای مدیران و هم کارمندان و اربابان رجوع می­باشد.
از جمله بایسته­های اخلاق اداری امانتداری، صداقت، سعه صدر، تواضع و ... است که مورد تأکید آیات و روایات اسلامی واقع شده­اند بخاطر اینکه نظام اداری مانند سایر نظام­ها در ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی آسیب­پذیری­های خاصی دارد از جمله: رشوه­خواری، اسراف، ثروت اندوزی و ... .
بنابراین لازم است تلاشهای علمی و عملی مناسبی برای بهینه­سازی اخلاق اداری صورت بگیرد و برای نتیجه­بخشی بهتر در این راستا باید میان مدیران و کارمندان مراجع کنندگان تفکیک قائل شد و از هر زاویه نظام اخلاقی خاصی را پیشنهاد و زمینه پایبندی و نهایت نهادینه کردن آن را فراهم نمود.
کارمندان و مدیران جامعه اسلامی باید به این باور برسند که انسان باید مال را از جان تهیه کند نه از میز، نه از پست و مقام. زیرا انسانی که در درون خود فضیلتی را تقویت نکند به زودی می­پوسد. باید بداند آنچه که روی زمین است زینت زمین است، زینت انسان ایمان و اعتقاد اوست. حال اگر رشوه خواری و ثروت اندوزی را پیشه خود کند زینت انسانی را به زینت خاکی فروخته است. یکی از راههایی که مدیر همه سازمان باید در بین کارمندانش، نهادینه کند، اصل نماز است، چراکه بدون نماز هیچ اصلی از اصل سودمند جامعه، محقق نمی­شود و با نماز صحیح مجالی برای هیچونه انحراف و نارضایتی نمی­ماند و نمازگزار هرگز به خیانت و پیمان شکنی در میثاق شغلی آلوده نمی­شود.
اخلاق اداری پدیده­ای نیست که با موعظه و نصیحت و بخشنامه و دستورالعمل حاصل شود بلکه شاکله­ای است که در رفتار و مناسبات اداری ظهور می­یابد که سعه صدر ارتبط نزدیک با کارمندان و ارباب رجوع، تقسیم وقت و ... از زمینه­سازی­های عمده آن است.
 
 
فهرست منابع
- قرآن
- نهج البلاغه
- صحیفه سجادیه
1- ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق) (1427هن.ق)، عیون اخبارالرضا، ترجمه حمیدرضا مستفید، علی اکبر غفاری (چاپ اول)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
2- الامدی الیتمی، عبدالواحد (1381)، شرح غررالحکم و دررالحکم (چاپ دوم)، قم: دارالکتب الاسلامی.
3- البحرانی، ابن محمد الحسن بن علی بن حسین بن شعبه (1400 هن.ق)، تحف العقول عن آل الرسول،
4- تقوی، دامغانی، رضا (1383)، نگرشی بر مدیریت اسلامی (چاپ چهارم)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
5- جوادی، آملی، عبدالله (1369)، اخلاق کارگزاران در حکومت اسلامی (چاپ سوم)، تهران: مرکز نشر فرهنگی جامع.
6- حر عاملی، محمد بن حسن (1104 هن.ق)، وسایل الشیعه (چاپ هفتم)، بیروت: احیاءالتراث العربی.
7- حکیمی، محمد(1399)، الحیاه، بیروت: مکتب النشر الثقافۀ الاسلامیه.
8- دلشاد، تهرانی، مصطفی( 1379)، ارباب امانت و اخلاق اداری در نهج البلاغه (چاپ اول)، تهران: انتشارات دریا.
9- رحمانی، جعفر، علل تخلفات اداری و شیوه­های پیشگیری از آن، ارتقای سلامت نظام اداری.
10- شهیدی، جعفر (1368)، نهج البلاغه (چاپ اول)، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
11- طبرسی، فضل بن حسن (1384)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ اول)، تهران: دارالاسوه.
12- طباطبایی، محمدحسین (1417)، تفسیرالمیزان (چاپ اول)، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
13- سعیدپور، کاظم (1388)، اخلاق اداری (چاپ دوم)، قم: نشر جمال.
14- فلسفی، محمدتقی(1386)، اخلاق از نظر همزیتی و ارزشهای انسانی(چاپ هشتم)، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
15- فلسفی، محمدتقی(1287)، شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق(چاپ چهارم)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
16- فیض کاشانی، ملامحسن(1403 هن.ق)، مجمۀالبیضاء(چاپ دوم)، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
17- فرهنگ معاصر عربی-فارسی(1390)، آذتاش، آذنوش(چاپب سیزدهم)، تهران نشر نی.
18- کلینی، محمد(1401 هن.ق)، الاصول من الکافی(چاپ چهارم)، بیروت: دارالتعارف.
19- مجلسی، محمدباقر (1403 هن.ق)، بحارالانوار (چاپ دوم)، بیروت: مؤسسه الوفا.
20- مکارم شیرازی و همکاران، ناصر(1381)، اخلاق در قرآن(چاپ پنجم)، قم: انتشارات امام علی ابن ابیطالب(ع).
21- موسوی تبریزی، محسن (1381)، تقوی و اخلاق قرآنی(چاپ اول)، تهران: مؤسسه فرهنی و نشر نورعلی.
22- محمدی، ری شهری، محمد(1386)، میزان الحکمۀ، ترجمه: حمیدرضا شیعی، چاپ هشتم، قم: دارالحدیث.
 23- مظاهری، حسین (1370)، اخلاق در اداره، قم: بوستان کتاب.
24- ممدوحی کرمانشاهی، حسن(1388)، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه(چاپ چهارم)، قم: بوستان کتاب.
25- نجفی، محمدحسن(1981)، جواهرالکلام(چاپ هفتم)، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
26- نجاری، رضا، علل تخلفات اداری و چگونگی پیش­گیری از آنها، ارتقای سلامت اداری.
27- مرکز تحقیقات اسلامی، حوزه نمایندگی ولی فقیه(1376)، اخلاق مدیریت(چاپ اول)، قم: اداره آموزشهای عقیدتی- سیاسی نمایندی ولی فقیه در سپاه.
28- محمودی، محمدباقر(1385)، نهج السعادۀ فی متدرک(چاپ اول)، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
29- شبر، عبدالله (1374)،  ترجمه کتاب الاخلاق، ترجمه محمدرضا جباران، قم.
30- هاشمی، رفسنجانی، علی اکبر(1375)، تفسیر راهنما(چاپ اول)، قم: دفتر تبلیغات.