چکيده
امروزه مطالعه و کاوش در آرا و انديشههاي صاحب نظران غير مسلمان و خاورشناسان قرآن پژوه که تحقيقات و مطالعات گستردهاي پيرامون قرآن و دانشهاي برخاسته از آن انجام دادهاند، امري ضروري و ارزنده مينمايد. در اين راستا پژوهش حاضر به ترجمه، بررسي و نقد بخشي از مقاله«زنان و قرآن»نوشتة دکتر«راث رادد»، با عنوان «شخصيت زنان در قصه هاي قرآن» پرداخته است. او در بخشي از مقالة خود برخی از شخصيتهاي زنان قرآني را مانند حوا، زليخا، آسيه، ملكه سبا، مريم و همسران پيامبرJمعرفی کرد. و با استناد به تفاسير اهل تسنن و برخي روايات شاذ، شأن نزول ها و داستانهاي افسانه اي که مستنداتي براي آن ها ذکر نمي کند، به بررسي و نتيجهگيري از آن آيات میپردازد. وي موقعيت زن در قرآن را با استناد بدان آيات، موقعيتي فرودست معرفي کرده است، در حالي که آيات مذکور عمدتاً نشان دهندة منزلت زنان در قرآن است؛ از اين رو، نسبت به اکثر مواضع وی نقد جدی وارد است.
نتيجة حاصل از پژوهش حاضر که به روش اسنادي، با مقايسه اي تطبيقي و تحليليبه نگارش درآمده، حاکي از آن است که نويسنده هر چند به ظاهر سعي داشته تا تراوش هاي قلمي خود را بيطرفانه و بدون دخل و تصرف بيان کند، اما از لابه لاي نظرات وی به روشني مشهود است که نگاشته هايش متأثر از لغزش هايي چون پيش داوري، خود محوري و يک سو نگري مي باشد.
کلید واژه ها:مستشرق، راث رادد، حوا، بلقيس، زليخا، مريم، همسران پيامبر.
- نتيجه گيري
نتيجه حاصل از پژوهش حاضر که به روش اسنادي، با مقايسه اي تطبيقي و تحليليبه نگارش در آمده حاکي از آن است که نويسنده ی مدخل زنان هر چند به ظاهر سعي داشته تا تراوش هاي قلمي اش را بي طرفانه و بدون دخل و تصرف بيان کند، اما از لابه لاي نظراتش به روشني مشهود است که نگاشته هايش متأثر از لغزش هايي چون پيش داوري، خود محوري و يک سو نگري مي باشد. او با استمساک به اسرائيليات و متون مقدس تحريف شده و تيره جلوه دادن سيماي زن در قرآن، چهره اي وارونه از سلام را معرفی می نمايد؛ در حالی که شريعت مقدس اسلام، الگو بودن زنان صالح و وارسته را براي بشر (اعم از زن و مرد) به روشنی و نيکويي تبيين نموده است.
در نهايت چنين استنباط مي شود که مقاله ي ايشان علاوه بر آسيب هاي علمي و عدم صداقت در بيان حقيقت، از آسيب هاي اخلاق پژوهشي نيز مبرا نمي باشد؛ از اين رو اعتبارش به عنوان يک اثر مرجع مخدوش مي باشد.
گفتني است آن چه ذکر شد نمونه هايي بود از اشکال هايي که با مطالعه ي اين مدخل به نظر نگارنده آمد، البته اشکالاتي نيز در کتابچه ي حاضر نيامده است؛ زيرا ذکر همه ي آن ها از حوصله ي نوشتار حاضر خارج است.
فهرست منابع
· قرآن
· نهج البلاغه
1- ابن بابويه، محمّد بن علی (صدوق) (1413 ه ق)، من لا يحضره الفقيه، 4 جلد، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم
2- اشرفي، عباس( 1390 ش)، مقايسه قصص در قرآن و عهدين، چ2، تهران: سازمان تبليغات اسلامي، شرکت چاپ و نشر بين الملل
3- اندلسي، ابن حيان (1407ق)،تفسير النهر الماد من البحر المحيط، بيروت: دار الجنان
4- آريان پور، امير حسين(1357ش)، فرويديسم، چ2، تهران:ابن سينا
5- بهشتي، احمد (1386ش)،درس هايي از زندگي زنان نامدار،3ج، قم : سازمان تبليغات اسلامي
6- پاينده، ابوالقاسم (بيتا)، نهج الفصاحه، قم: جاويدان
7- پزشکي، محمد(1387)،صورت بندي مطالعات زنان در جهان اسلام، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي
8- تاجري نسب،غلامحسين، اعظم بهادري (1389) ، بررسي آفرينش زن در قرآن، احاديث و تورات، پژوهشنامه علوم و معارف قرآن کريم، ش 6، صص 9 -24
9- جرجانی، سيد امير ابو الفتح حسينی(1404 ه ق)، تفسير شاهی، 2 جلد، تهران: انتشارات نويد
10-جعفری،يعقوب (بيتا)،كوثر، بيجا
11-جمشيدي،اسد الله( 1385)،زن در فرهنگ و انديشه اسلامي: جستاري در هستي شناسي زن، قم: مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني
12-جوادي آملي، عبد الله(1376)، تسنيم، قم: انتشارات اسراء
13-حرّ عاملی، محمد بن حسن(1409 ه ق)،وسائل الشيعة، 30 جلد، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام
14-حسيني، سيدابوالقاسم(1379ش)،مباني هنري قصههاي قرآن (چ سوم)،قم: طه
15-حسيني زبيدي، سيد محمد مرتضي(1414 ه ق)،تاج العروس من جواهر القاموس، 20 جلد، بيروت دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع
16-حلّی، مقداد بن عبد الله سيوری(بيتا)،كنزالعرفانفيفقهالقرآن، مترجم: بخشايشی،عبدالرحيمعقيقی، دوجلد،قم: بينا
18-خطيب، محبّ الدين(1388)،الخطوط العريضية ، قاهره : بينا
19-دورانت، ويل(1369ش)، لذات فلسفه،مترجم:عباس زرياب خويي، چ5، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي
20-ديلمي، حسن بن محمد(1413ق)، ارشاد القلوب،بيجا: شريف رضي
21-ذهبی، محمد حسين(بيتا)، التفسير و المفسرون، 3ج،مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی
22-ذهبی، محمد حسين(1405)، الاسرائيليات فی التفسير و الحديث، دمشق: دار الايمان
23-راد، علی(1385)، شيوه های بازيابی ميراث مفقود اسلامی، دو ماهنامه آينه پژوهش، ش 101، ص 87-76
24-راسل، برتراند (1354)، زناشويي و اخلاق، ترجمه ابراهيم يونسي، تهران: انتشارات انديشه
25-رهنما، زين العابدين(1346 ش)، ترجمه و تفسير رهنما،تهران: كيهان
26-زماني، محمد حسن(1385) ، مفهوم شناسي، تاريخچه و دوره هاي استشراق، قرآن پژوهي خاورشناسان ، ش 1 ، صص 27 -42
27-زيبايي نژاد، محمد رضا(1388)، هويت و نقش هاي جنسيتي(مجموعه مقالات)، تهران: رياست جمهوري، مرکز امور زنان و خانواده
28-سيد رضی، محمد(1414 ه ق)، نهج البلاغه، قم: مؤسسه نهج البلاغه
29-سيد قطب، محمد(1386)، في ظلال القرآن، بيروت: دار احياء التراث العربي
30-سيد كريمی حسينی، سيد عباس(1382) ، تفسير عليين، قم: انتشارات اسوه
31-شوكانی، محمد بن علی(1414 ق)،فتح القدير، بيروت: دار الكلم الطيب
32-شيرازی، سيد محمد حسينی( بيتا)، الاسئلة و الاجوبة اثنا عشر رسالة، 12 جلد، بيجا
33-صادقي ارزگاني، محمد امين(1389)، زن در آينه ي عرفان، چ3، قم: بوستان کتاب
34-صدوق، محمّد بن علی بن بابويه(1413 هق)، من لا يحضره الفقيه، 4 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم
35-........................(1386 هق)، علل الشرائع، 2 جلد، قم: كتابفروشی داوری
36-طالقاني، سيد محمود(1362)، پرتوي از قرآن، تهران: شرکت سهامي انتشار
1-طباطبايی بروجری، آقا حسين( 1429 هق)، منابع فقه شيعه، مترجمان: مهدی حسينيان قمی و م.صبوری، 31 جلد، تهران: انتشارات فرهنگ سبز
37-طباطبايی، سيد محمد حسين( 1417 ق)، الميزان فی تفسير القرآن،چ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعهی مدرسين حوزه علميه قم
38-................(1374)، الميزان فی تفسير القرآن، مترجم:موسوی همدانی سيد محمد باقر، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعهی مدرسين حوزه علميه قم
39-طبرسی، فضل بن حسن(1377 ش) ، تفسير جوامع الجامع، چ 2، ترجمه: مترجمان تحقيق: با مقدمه آيت الله واعظ زاده خراسانی،مشهد: بنياد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی
40-.......................................(1360ش)، مجمع البيان فی تفسير القرآن، ترجمه: مترجمان، تحقيق: رضا ستوده، تهران: انتشارات فراهانی
41-......................................(1372)ش، مجمع البيان فی تفسير القرآن،چ3 تهران: انتشارات ناصر خسرو
42-طبری، محمد بن جرير(1992م)، جامع البيان فی تأويل آی القرآن، بيروت: دار الكتب العلمية
43-طريحی، فخر الدين(1416 هق)، مجمع البحرين، 6 جلد، سوم، تهران كتابفروشی مرتضوی
44-طوسی،محمد بن حسن،بيتا،التبيان فی تفسير القرآن، بيروت:دار احياء التراث العربی
45-...............................(1379 ق)، التبيان في تفسيرالقرآن، تصحيح احمد حبيب قصير، نجف: مکتبه القصير
46-طيب، سيد عبد الحسين(1378 ش)،اطيب البيان في تفسير القرآن، چ2، تهران: انتشارات اسلام
47-عباسي مقدم، مصطفي(1386)، اسوه هاي قرآني و شيوه هاي تبليغي آنان، چ2، قم: موسسه بوستان کتاب
48-عروسی حويزی،عبد علی بن جمعه( 1415 ق)،تفسير نور الثقلين،تحقيق: سيد هاشم رسولی محلاتی،چ4، قم: انتشارات اسماعيليان
49-علاسوند، فريبا(1390)، زن در اسلام، قم: هاجر
50-عليجاني، رضا(1389)الف، زن در آيين يهود ، تهران: روشنگران و مطالعات زنان
51-......................(1389) ب ، زن در آيين مسيحيت، تهران: روشنگران و مطالعات زنان
52-غروي نائيني،نهله(1384)،نبوت زنان در قرآن کريم، يادبهار ، شماره 75، 29 تا 44
53-فضل الله، السيد محمد حسين(1383)، دنيا المرأه، مترجم: مترجمين واحد ترجمه ي دفتر پژوهش و نشر سهروردي، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردي
54-فهيم کرماني، مرتضي(1371)،زن و پيام آوري،تهران: دفتر فرهنگ اسلامي
55-قاسمي، حميد محمد(1387)،تمثيلات قرآن و جلوه هاي تربيتي آن، تهران: سازمان تبليغات اسلامي
56-قرائتي، محسن (1383 ش) ، تفسير نور، 12ج ،تهران:مركز فرهنگي درس هايي از قرآن
57-قرشی، سيد علی اكبر، (1412 ه ق)، قاموس قرآن، 7 جلد، چ ششم، تهران: دار الكتب الإسلاميه
58-قرطبي، محمد بن احمد(بيتا)، الجامع في احکام القرآن، بيروت: دار احياء التراث العربي
59-قمی،علی بن ابراهيم(1367 ش)، تفسير قمی، تحقيق: سيد طيب موسوی جزايری، چ4، قم: دار الكتاب
60-كلينی، ابو جعفر، محمد بن يعقوب،(1407ه ق) ، الكافي(چ4) ، 8 جلد، تهران: دار الكتب الإسلاميه
61-مازندرانی، محمد صالح بن احمد بن شمس سروی،(1382 هق)، شرح الكافي، 12 جلد، تهران المكتبة الإسلاميه
62-مازندرانی خاتونآبادی(محمد)اسماعيلخواجوئی(1418 هق)، جامعالشتات(للخواجوئي)،قم: دفترانتشاراتاسلامیوابستهبهجامعهمدرسينحوزهعلميهقم
63-مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی(1410 هق)، بحار الأنوار، 33 جلد، لبنان: مؤسسة الطبع و النشر
64-محدث نوری، ميرزا حسين(1408 ه ق)، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، 18 جلد، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، بيروت : لبنان
65-محمد سعيد البوطي (بيتا)، الي کل فتاه تؤمن بالله، دمشق: مکتبه الفارابي
66-مطهري، مرتضي(1374ش)،نظام حقوق زن در اسلام، قم:صدرا
67-مغنيه، محمد جواد(1424ق)، تفسير الكاشفتهران: دار الكتب الإسلاميه
68-مکارم شيرازي،ناصر و همکاران،(1377ش)، پيام قرآن(تفسير نمونه موضوعي)، 10ج، چ 4، تهران: دارالکتب الاسلاميه
69-............................(1374) ، تفسير نمونه، تهران: دار الكتب الإسلاميه
70-............................(1421 ق)، الأمثل في تفسير كتاب الله المنزل، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب
71-مهريزي، مهدي(1381ش)، زن در انديشه اسلامي، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي
72-ميرخليلي، سيد جواد(۱۳۸۷)،دو راهی حکمت و شريعت: ارزيابي و تحليل نظريات زوال و دوام انديشه سياسي در ايران ، پگاه حوزه، ش230، قم: دفتر تبليغات اسلامي قم
73-نقدي، جعفر بن محمد(۱۳۴۳ق)، انوار العلويه و الاسرار المرتضويه في احوال اميرالمومنين، نجف: مطبعه المرتضويه
74-نورحسن فتيده، طاهره، بيتا، حقوق زن در قرآن و عهدين (برسي تطبيقي) ، تهران: فرهنگ گستر
75-نوري نجفي ، شمس الدين(1384)، نشريه مصباح، شماره 58
76-نوشين،مريم، اسکندرلو،محمدجواد(1387)، بررسي و نقد مقاله زنان و قرآن،قرآن پژوهي خاورشناسان ، ش 5 ،صص 96 -120
منابع انگليسي
77-Roded،Ruth،(2006)،Women and the Quran،Encyclopaedia of the Quran،Brill،Leiden – Boston
78-Roded Ruth, 2008 ,Wowan in Islam and the Middle East,LONDON, NKW YORK: I.B.Tauris Publishers
سايت
78.علوي نژاد،سيد حيدر، آفرينش زن در قرآن، کتاب مقدس واسرائيليات
79. نعيميان، ذبيح الله، نقل شده تاريخ 20 دي 1391،
http://naimiyan.blogfa.com،cat.aspx24
81. http://www.dictionary.cambridge.org،dictionary،british،orientalist
82. http://www.answeringchristianity.com/karim/bible_view_on_women.