چکیده
در دنیای کنونی و در مواجهه با مسائل مختلف زندگی، بشر نیاز به توانایی های خاصی دارد که باید آنها را در مقاطع و سالهای مختلف حیات خود کسب کرده باشد. زندگی انسان دارای مراحلی است و هر مرحله دارای ویژگیهای خاصِ خود است. انسان برای عبور از یک مرحله و ورود به مرحلة بعدی، نیاز به تجهیز و دریافت آگاهیهای ویژه ای دارد. به طور کلی تربیت، فراهم آوردن شرایط روحی، روانی، فکری و تغذیهای مطلوب برای رشد و پرورش قابلیتهای جسمانی و روحانی (عقلی، اعتقادی و روانی) است. هدایت این قابلیتها به منظور شکوفایی و به کمال رساندن، جلوگیری از انحرافات و ارائة راه درست اندیشیدن و نیکو زیستن، در هر مرحله از حیات انسان است تا در سایة آن، به رستگاری جاودان نائل آید.
در آموزههای دین اسلام نسبت به این نیاز اصیل و بنیادین بشر، نصوص خاصی وجود دارد. آیات و روایات، مراحل حیات و تربیت متناسب آن را بیان کردهاند. در علوم انسانی با مطالعة رفتار انسان از کودکی تا مرگ و افزودن تجربیات روانشناسان و رفتارشناسان، نظریات خاصی ارائه شده است. بررسی هر دو دیدگاه، تفاوتها و شباهتهای آنها، نشاندهندة تفاوت در مسائل بنیادین و مبانی انسان شناختی آن دو خواهد بود.
مهمترین دلیل نگارش این نوشتار، استناد به منبع وحیانی برای آشنا شدن با مراحل زندگی بشر از دیدگاه کسی است که انسان را آفریده و به طور کامل نسبت به او احاطه دارد. در کنار این منبع، استفاده از نظریات علمای روانشناس و رفتارشناس برای تطبیق آن دو دیدگاه و نمایاندن شباهتها و تفاوتهای آن دو میباشد.
در این نوشتار، دو آیه از آیات قرآن کریم و چند روایت، مورد توجه و استناد بوده است. از بین نظریات مطرح شده در علوم انسانی نیز، نظریة مندرج در این تحقیق، پذیرفتنیتر است.
کلید واژه ها: مراحل حیات انسان،نظریات علوم انسانی، تربیت قرآنی، رشد روحی، تعلیم قرآنی.
کتابنامه( استنادات )
*قرآن کریم
کتب :
1. آذرنوش ، آذرتاش ، (1379 )فرهنگ معاصر عربی –فارسی ،(چاپ دوازدهم )،تهران :نشر نی .
2.ابن فارس،احمد(1404) ، معجم مقائیس اللغه ، قم : مکتب الاعلام الاسلامی .
3.ابوطالبی،مهدیع (1388) ، تربیت دینی از دیدگاه امام علی (ع) ، (چاپ سوم) ، قم : انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) .
4.اسماعیلی یزدی ، عباس ،( 90 13 ) فرهنگ تربیت، ( چاپ اول ) تهران : دلیل ما .
5.افروز ، غلامعلی ، ( 1378 )روانشناسی تربیتی کاربردی ،( چاپ چهارم ) تهران : سازمان انجمن اولیاء و مربیان .
6.اکبری ، محمود (1381) برداشتهای تربیتی ، (اول) قم : پیام مهدی (عج) .
7.امین زاده ، محمد رضا ، (76 13 ) فرهنگ تعلیم و تربیت اسلامی ،( چاپ اول ) قم : در راه حق.
8. امامی ، محمد جعفر ، (1387 ) لغات در تفسیر نمونه ،( چاپ اول ) قم :امام علی بن ابیطالب (ع) .
9.بهرامپور ، ابوالفضل ،(1390) تفسیر مبین (چاپ اول ) قم : آوای قرآن .
10. حرانی ، ابن شعبه (1398ق ) تحف العقول عن آل الرسول ،(چاپ ) تهران : کتابخانه اسلامیه .
11.رضائی اصفهانی ، محمدعلی و جمعی از پژوهشگران ،(1389 ) تفسیر قرآن مهر ،(چاپ )، قم : عصر ظهور.
12.راغب اصفهانی ، ابوالقاسم ، ( 1374 ) ، مفرداتالفاظ القرآن ، ( چاپ ) ، تهران : رضوی .
13. دشتی ، محمد ، ( 80 13) ترجمه نهج البلاغه ، ( چاپ نهم ) قم : مشرقین .
14. دلشاد تهرانی ، مصطفی ،( 1376 )،سیری در تربیت اسلامی ، (چاپ اول ) تهران : موسسه نشر و تحقیقات ذکر .
15.شرفی ، محمد رضا ، ( 1371 ) با فرزند خود چگونه رفتار کنم ؟( چاپ ) تهران : انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه تهرن .
16. شعاری نژاد ، علی اکبر (1380 )روانشناسی رشد 1 ، (چاپ سیزدهم ) تهران :دانشگاه پیام نور .
17.صادق کوهستانی ، عطیه ،( 1389 ) راز داشتن فرزند زیبا ،(چاپ ) قم : نسیم حیات .
18.صافی گلپایگانی ، لطف ا... ،(1377) با جوانان :مجموعه ای اخلاقی ، تربیتی از رهنمودهای آیت ا... صافی ،( چاپ دوم ) قم : نشر راسخون .
19.طبرسی ، ابوعلی الفضل بن الحسن ،(1380 ) تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، ترجمه علی کرمی ، تهران : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان چاپ و انتشارات .
20.---------------( 1388 ) ، تفسیر مجمع البیان ،با تعلیقه شیخ ابی الحسه الشعرانی(چاپ اول ) ، قم : نور وحی .
21.عاملی ، شیخ حر ،( 1387 ) وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه ، (چاپ اول ) ،قم : ذوی القربی .
22.عباس نژاد ، محسن و همکاران ،( 1390 ) ، قرآن ، روانشناسی و علوم تربیتی ،(چاپ اول ) مشهد : موسسه انتشاراتی بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه .
23.غرویان ، محسن ،(1381) تربیت فرزند با نشاط و سالم ،( چاپ )قم : یمین .
24.فلسفی ، محمد تقی ،(1361 )حدیث تربیت جوان ، (چاپ اول ) تهران : پیام آزادی.
25.فلسفی ، محمد تقی ،( 1381) کودک از نظر وراثت و تربیت( چاپ سوم )تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی
26.فیض کاشانی، محمدحسن،(1416 ) تفسیر شریف صافی ، عبدالرحیم عقیقی بخشایشی ،قم :دفتر نشر نوید
27.قائمی ، علی ،(1370) خانواده و تربیت کودک ، تهران : امیری .
28.کلینی ، محمد بن یعقوب ، ( 1365 ) ، الکافی ، ( چاپ چهارم ) تهران : دارالکتب الاسلامیه .
29.مجلسی، محمد تقی ، (1404 ) ، بحار الانوار ، بیروت : موسسه الوفاء.
30.محمدی ، حمید ، ( 1381 ) مفردات راغب ، ( چاپ سوم ) قم : دارالذکر .
31.محمدی ری شهری ، محمد ،(1377 ) میزان الحکمه ، ترجمه حمید رضا شیخی ،( چاپ اول) ، قم : دارالحدیث .
32. نوری، میرزا حسین (1408) مستدرک الوسائل ،قم : آل البیت علیهم السلام .
33.مطهری ، مرتضی ، (1374) ، تعلیم و تربیت ، (چاپ دوازدهم )تهران : نشر بین الملل .
34. مظاهری ،حسین (1389 ) تربیت فرزند از نظر اسلام (چاپ دوازدهم ) تهران : نشر بین الملل .
35.معین، محمد ، (1380 ) ، فرهنگ فارسی معین ، ( چاپ ) تهران : سرایش .
36.مکارم شیرازی، ناصر و دیگران ، (1370 ) تفسیر نمونه ، (چاپ هفتم ) قم : دارالکتب الاسلامیه .
37.مهدوی ، مهدی ،(1385) اخلاق و تربیت اسلامی ،(چاپ اول ) تهران : پژواک دانش.
38.هنرمندنیا ، افسانه ، زندگی ساداب در دوره ی سالمندی ، قم: نشر هدی و اندیشه زرین .
نشریات :
1. اخوی،ابراهیم (1391) ، ما و سوالات کودکانمان درباره خدا ، ماهنامه شمیم یاس، ش112 ، صص 30-28 .
2.----------(1391) ، خدا به تصور کودکان ، ماهنامه شمیم یاس ، ش 109 ، صص37-36 .
3.اسحاقی ، سید حسین ( 1387) ، راهبردهای تربیتی درمکتب امام علی (ع)، ماهنامه شمیم یاس ، ش 64 ، صص21-18.
4.اسدی ، محمودرضا ، (1388) ، مهارتهای مورد نیاز جوانان ، فصلنامه شمیم معرفت ، ش 21 ، صص
5.پزشکی ، سارا (1389) ، مشکلات کودکان با همسالان ، ماهنامه شمیم یاس ، ش 85 ، صص 45-44 .
6.ضیایی،زهرا و خدیجه (1390) ،تأثیر روابط سالم والدین بر تربیت فرزندان ، فصلنامه تخصصی طهورا ، ش 10 ، صص61-39 .
7.طبرسی ، راضیه (1391) ، در مسیر تربیت ، ماهنامه نامه جامعه ، ش 91 ، صص33-30 .
8.کثیری نژاد ، تقی (1383) ، وجه تمایز تعلیم با تربیت ، فصلنامه مربیان ، ش 12 ، صص 108-103 .
9.کریمی ، مژگان (1391) ، چگونه با کودکان لجباز رفتار کنیم ؟، ماهنامه شمیم یاس ، ش110، صص21-19 .
10.کیانی ، زینت (1388) ، نقش والدین در آموزش نماز به فرزندان ، ماهنامه نامه جامعه ، ش 60 ، صص
11.مقصودعلی ، سمیه (1391) ، تربیت کودک در سن نه گفتن ، ماهنامه شمیم یاس ، ش 111 ، صص33-32.
12. واحد خانواده و تربیت (1385) ، مراحل تغییرات شخصیتی ، ماهنامه پیام زن ، ش 4 ، صص61-60 .
13.واحد خانواده و تربیت (1385) ، تربیت بچه ها ، ماهنامه پیام زن ، ش 4 ، صص55-54 .
سایت و وبلاگهای شخصی مورد بازدید :
1 .WWW.ROSHD.IR
1 .WWW.MEHR.NEWS.COM
2 NOOR.WWW..PORTAL.COM
4. سایت شجره طیبه صالحین ، معاونت تربیت و آموزش سپاه حضرت محمد رسول الله(ص) تهران بزرگ .
5. سایت دانشنامه رشد .
6. وبلاگ شخصی آقای ذوالفقار سلیمانی
7. وبلاگ شخصی آقای مهدی جمعگی .
