چکیده
معرفت عمیق به سیمای عبادی و اخلاقی زنان اسوه، با استفاده از محکمترین استدلال از جانب وحی، در برترین کتاب آسمانی «قرآن کریم» به عنوان الگوهای برتر برای تمام انسانها مخصوصاً بانوان امری ضروری است. بر طبق آیات قرآن کریم این بانوان دارای ویژگیهای برجستة اخلاقی و عبادی هستند که نشانة عظمت و بزرگی شخصیت این بزرگواران است.
در بررسی سیمای بانوان اسوه در قرآن، ابتدا به بررسی ویژگیهای زنان اسوه در قرآن به نحو مصداقی پرداخته؛ سپس آن را شرح و توضیح داده. از جمله این زنان عبارتند از: فاطمه، حوا، حنه- مادر حضرت مریم- مریم، آسیه، یوکابد، کلثم یا مریم -خواهر حضرت موسی- صفورا، خدیجه، رحمه - همسر حضرت ایوب- الیزابت -همسر حضرت زکریا- هاجر و ساره.
ویژگیهای زنان صالح به عنوان صفات و کمالات کلی محسوب میگردند از جمله: وظیفة بانوان در مقابل همسر، تربیت فرزندان، عبادت بانوان، علم بانوان، جهاد بانوان و در نهایت عفاف و حجاب بانوان.
این پژوهش با موضوع « قرآن و زنان اسوه » به روش تحلیلی و کتاب خانهای صورت گرفته است و سعی شده که در پرتو آیات قرآنی ویژگیهای عبادی و اخلاقی بانوان اسوه قرآنی استخراج شود.
کلید واژه ها: زنان اسوه، فاطمه زهرا، حوا، حنه، مریم، الیزابت، رحمه، آسیه، یوکابد، کلثم، صفورا، بلقیس، خدیجه، ساره، هاجر.
نتیجه
بر اساس پژوهشی که در مورد زنان اسوه در قرآن مورد بررسی قرار گرفت میتوان چنین نتیجه گرفت که شخصیت والای زنان صالح همیشه از دریچه ایمانشان متجلی میگردد و این ایمان است که گوهر تابناک وجود زن را از گزند ناپاکدلان در پناه دژی به نام تقوا و عفاف همیشه حراست میکند.
ما در این مقاله به باز گفتن سیمای چهارده زن صالح که نام درخشان آنها در قرآن کریم ذکر شده است پرداختهایم و سیمای آنها را با توجه به آیات قرآن تبیین کردیم تا نشان دهیم زنانی این چنین، حتی مورد تکریم و بزرگداشت کتاب آسمانی قرار گرفتهاند و خداوند آیاتی چند از کتاب خود را اختصاص به این بانوان کریمه داده است تا خاطرهی آنها برای همیشه و در تمام دورانها جاوید و پایدار بماند.
مهمترین خصلت این قبیل زنان بلندآوازه –یکتا پرستی و گرایش آنها به تقوا- پرهیزکاری و پاکدامنی، حیا، صداقت، صبر، و اخلاص در عبادت بوده که سبب توفیق آنها در پیشبرد هدفهای انسانیشان گشته است.
آری وقتی زیر بنای فکری آدمی مبرا از کژی و انحراف باشد تمام کوششهایش بر مبنای واقعبینی و دوراندیشی قرار میگیرد و از انوار خداپرستی، ایمان و تقوا روشن میگردد و این خود سرآغاز پیروزیهای دیگر وی خواهد بود.
وقتی کسی به خداوند ایمان داشته باشد و قلبش به انوار الهی مزین باشد از سلامت فکری و جهانبینی منطقی برخودار میشود و به سوی هدفهای مقدس پیش میرود و از آن پس چون فکری روشن دارد درباره تمام مسایل زندگی و انسانی میاندیشد و از ترس و تردید و بد دلی در امان میماند. و ما دیدیم که بر اساس قضاوتهای نادرستی که در مورد بانوی بزرگوار حضرت مریم زده شد چون این حضرت دلش سرشار نور الهی بود این قضاوتها را به لطف الهی محکوم کرد و آسیه نیز به دلیل اعتقاد قلبی به خداوند و تحمل مشکلات به جایی میرسید که خانه خود را در بهشت در جوار قرب الهی طلب میکند و بلقیس، ملکه سبا نیز با فکر و منطق درست بود که علاوه بر این که خود ایمان بیاورد باعث شد که همه اطرافیانش نیز یکتا پرست شوند .
بنابراین شکی نیست که زنان صالح این پیروزیها را در سایه ایمان راسخی که به خداوند داشته به دست آوردند و به همه مردم ثابت کردند که زن و مرد در پرستش خداوند شأنی همسان دارد و ملاک برتری انسانها به تقوا است.
آری زنان صالح، مانند آسیه، حوا، الیزابت، یوکابد، هاجر، ساره، مریم خواهر موسی، رحمه همسر حضرت ایوب، حنه مادر مریم، و... چون مؤمن بودند توانستند شخصیت خود را در میان ملت خویش تثبیت کنند و جهشهای خیره کنندهای در تاریخ بشر به وجود آورند.
و وقتی از بانوی برگزیده حضرت زهرای اطهر سخن به میان میآید او بانویی است که تمام صفات حسنه بانوان صالح در او جمع است او موجودی ملکوتی است که نمیتوان شخصیت وجودیش را به نگارش درآورد.
باید دانست که پیوستن و ایمان آوردن به دین بزرگ و آسمانی که امروزه بیش از پانصد میلیون در جهان هواخواه دارد آغازش از همین بانوان صالح قرآنی نشأت گرفته است.
آری این بانوان صالح بودند که حتی در موقعیتهای دشوار با بردباری و صبر و با راز و نیاز به درگاه خداوند به سر میبردند ادیان آسمانی را در بین مردم تثبیت کردند.
امید آنکه زنان مسلمان ما با توجه به نقش موثری که در سازندگی جامعه اسلامی ایفا می‌کنند و تربیت نسل آینده را که کاری بس ظریف-دشوار است بر عهده دارند با سرمشق‌گیری از این الگوها و اسوه‌های قرآنی اصالت خویش را دریابند-طریق صحیح‌تر-درست‌تر زندگی را در پیش گیرند؛
منابع و ماخذ
1-قرآن کریم
2-اسفراينى، ابوالمظفر شاهفور بن طاهر: تاج التراجم فى تفسير القرآن للاعاجم، انتشارات علمى و فرهنگى، تهران، 1375 ش
3-آلوسى، سيد محمود: روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم ، دارالكتب العلميه، بيروت، 1415 ق.
4-ا بن طاووس: الطرائف، داود الهامى،1جلد، نويد اسلام، قم، 1374 ش .
5-بانوى اصفهانى، سيده نصرت امين: مخزن العرفان در تفسير قرآن، 15جلد، نهضت زنان مسلمان، تهران.
6-برهانی، سیّد محمد: سیمای زن در مثنوی معنوی، نسل نواندیش، تهران،1386 .
7-بهشتی، احمد: خانواده در قرآن، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه قم، 1377.
8-بیآزار شیرازی، عبد الکریم: مظلومیت زن در تاریخ ، خانم لاله بختیار و محمد حسن تبرّائیان، مؤسسه انتشارات بعثت، تهران، 364 .
9-ثقفى تهرانى، محمد: تفسير روان جاويد، 5جلد، انتشارات برهان، تهران، 1398 ق
10-جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران: نگرشی گذرا به مقام زن در جهان اسلام، مؤسسه انتسارات هاد ، 1368.
11-جوادی آملی: زن در آیینه جلال و جمال ، مرکز نشر إسراء، 1388ه.ش.
12-حسينى شاه عبدالعظيمى، حسين بن احمد: تفسير اثنا عشرى، 14جلد، انتشارات ميقات، تهران، 1363.
13-حسينى همدانى، سيد محمد حسين: انوار درخشان، 18 جلد، كتابفروشى لطفى، تهران، 1404 ق .
14-حجّتی، سیّد مهدی: زن زیباترین گل آفرینش، نشر بخشایش، قم، 1379 .
15-حسكانى، حاکم: شواهد التنزيل لقواعد التفضيل، 2جلد، موسسه طبع و نشر ،تهران، 11 ق.
16- خز علی، کبری، بهزاد پور سیمیندخت، آیت اللهی زهرا: زن، عقل، ایمان، مشورت، انتشارات سفیر صبح، تهران، 1380.
17- خطیب، عبدالکریم، ترجمهی سید ابوالقاسم ژرفا: مقاله زن در قصههای قرآنی، صحیفه مبین دوره ی اول شماره صفر.
18- داورپناه، ابوالفضل: انوار العرفان فى تفسير القرآن، انتشارات صدر، تهران، 1375 ش.
19- دوست محمدی، هادی: شخصیت زن از دیدگاه قرآن، شرکت چاپ و نشر بین الملل چاپ و صحافی، 1381 .
20- دفتر امور بانوان استانداری فارس: زن از دیدگاه امام خمینی رحمهاللهعلیه، نسخه طلوع فجر ، 1382.
21- سورآبادى، ابوبكر عتيق بن محمد: تفسير سور آبادى، 5جلد، فرهنگ نشر نو، تهران، 1380 ش.
22- سبحانینسب، علیرضا: جرعهای از کوثر(پژوهشی پیرامون اسامی و القاب فاطمه زهرا ) عصر ظهور، 1377.
23- سيوطى، جلال الدين: الدر المنثور فى تفسير المأثور، كتابخانه آية الله مرعشى نجفى، قم، 1404 ق.
24- سلمانپور، محمد جواد: مقاله فاطمه تجلی تمام زنان قرآنی مشکوه 41 شماره83 .
25- شیرازی، علی: زنان نمونه، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1378 .
26- شمسالدین، سید مهدی: بانوان نمونه، انتشارات دارالفکر، قم، 1380.
27- صفي، علي شاه حسن بن محمد باقر: تفسير صفى،1جلد، انتشارات منوچهرى، تهران، 1378.
28- طبرسى، احمد بن على : الإحتجاج على أهل اللجاج ،2جلد، مرتضى، مشهد،1403 ق.
29- طباطبایی، سید محمدحسین: ترجمه تفسير الميزان، سيد محمد باقر موسوى همدانى،20جلد، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسين حوزه علميه قم، قم، 1374.
30- طالقانى، سيد محمود: پرتوى از قرآن، شركت سهامى انتشار، تهران، 1362 ش .
31- طبرسی، فضل بن حسن: ترجمه تفسير جوامع الجامع، 6 جلد، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مشهد1377 ش .
32- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج4، ص46 .
33- طيب، سيد عبد الحسين: اطيب البيان في تفسير القرآن، 14جلد، انتشارات اسلام، تهران، 1378 ش .
34- عزيزى، يوسف: داستان پيامبران يا قصههاى قرآن از آدم تا خاتم، 1جلد، انتشارات هاد، تهران، 1380 ش.
35- عروسى حويزى، عبد على بن جمعه: تفسير نور الثقلين ، انتشارات اسماعيليان ، قم، 1415 ق
36- عاملى، ابراهيم: تفسير عاملى، 8جلد، انتشارات صدوق، تهران ،1360 ش .
37- عقیقی بخشایشی، صدیقه طاهره بانوی بزرگ اسلام، ص142
38- قائمی، علی: حیات زن در اندیشه اسلامی، انتشارات امیری، تهران،1373.
39- قرائتى، محسن: تفسیر نور، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، تهران، 1383 .
40- کلینی: اصول كافى، محمد باقر كمرهاى ،6جلد، انتشارات اسوه، قم، 1375 ش .
41- کوهی، محمد رضا: با دختران، موسسه انتشارات مشهور، قم،1386 .
42- کمیته تبلیغات و انتشارات ستاد: تأملی بر جایگاه زن، –مجموعه مقالات فارسی جلد اول کنگره بین المللی جایگاه و نقش زن از دیدگاه حضرت امام خمینی -، مؤسسه چاپ و نشر عروج، 1379.
43- گنابادی، سلطان محمد: ترجمه بيان السعادة فى مقامات العبادة، رضا خانى و حشمت الله رياضى، 14 جلد، مركز چاپ و انتشارات دانشگاه پيامنور، تهران، 1372.
44- گروه تاریخ اسلام مرکز بررسی و تحقیقات واحد آموزش عقیدتی –سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: نقش زنان مسلمان در جنگ، انتشارات پیام آزادی
45- مکارم شیرازی، ناصر: پیام امام امیر المؤمنین شرح تازه و جامعی بر نهجالبلاغه، دارالکتب اسلامی، تهران، 1386.
46- مکارم شیرازی، ناصر: برگزيده تفسير نمونه، احمد علی بابایی، 5جلد، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1382.
47- مدّرسی، سّید هادی:گفتارهای پیرامون سیمای زن مکتبی، بانو ف.لاهیجانی، مؤسسه فرهنگی انصار الحسین (ع)،تهران، 1371.
48- مدرسی، سید محمد تقی: تفسير هدايت، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى ،مشهد ،1377 ش.
49- مهریزی، مهدی: زن در اندیشه اسلامی، نشر خرم سازمان چاپ و انتشارات، تهران، 1381.
50- مشايخ، فاطمه: قصص الأنبياء( قصص قرآن) ،1جلد، انتشارات فرحان، تهران، 1381 ش .
51- مکنون، ثریا و صانعپور، مریم : بررسی تاریخی منزلت زن از دیدگاه اسلام و تطبیق الگوی صدر اسلام با جامعه کنونی، مرکز چاپ و نشر تبلیقات اسلامی، 1374.
52- محمدی نیا اسدالله: آن چه یک زن باید بداند، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم ، قم 1371.
53- مجلسی، محمد باقر : ترجمه جلد هفتم بحار الانوار، موسى خسروى، 5 جلد، تهران 1363
54- مجلسى: محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ،42 جلد، اسلاميه ، تهران
55- محمد باقر مجلسی ، زندگانى حضرت زهرا سلاماللهعلیها، ص1063، با ترجمهی محمد روحانی علیآبادی
56- موگهي، عبدالرحيم: کوثر ولایت، سازمان تبليغات اسلامي، تهران، 1370.
57- نجفی، محمد جواد: زندگانی حضرت زهرا،1جلد، اسلاميه، تهران،1377 ش.
58- نجفىخمينى، محمد جواد: تفسير آسان، 18 جلد، انتشارات اسلاميه، تهران،1398 ق
59- یغمایی، ابوالفضل: محبوبه جاویدان، افق فردا، 1380.
60- وکیلی، الهه: زن در آئینه قرآن و آیینهای زرتشت، یهود و مسیح، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1370.
61- واحد خواهران دفتر تبلیغات جمهوری اسلامی حوزه علمیه قم: منزلت زن گزیدهای از مقالات و سخنرانیهای سمینار«احیاء شخصیت زن»، چاپخانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ، 1372
