پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده

انسان شناسی یکی از موضوعات مهم جامعة علمی است، پس برای شناخت دقیق و سریع انسان و دست یابی به نظریات علمی معتبر در حوزة علوم انسانی باید به خالق او مراجعه نمود. قرآن بی نقص­ترین و کامل­ترین مرجع علمی است و تأثیر نگرش انسان شناسانة قرآن بر نظریات اندیشمندان بر کسی پوشیده نیست. تحقیق حاضر به قرآن تمسک نموده و به تفسیر و تحلیل آیات مربوط به انسان پرداخته است. قرآن انسان را ترکیبی از ماده و روح می­داند. به مراتب شکل­گیری و مراتب کمال انسانی پرداخته و به روح اصالت بخشیده است. «خواب و خواب دیدن» دلیلی بر اثبات روح می باشد. آیات قرآن با تکامل انواع سازگاری ندارند، بلکه آیات بیشتر بر ثبوت انواع دلالت دارند. بعضی از آیات قرآن، ظریف و دقیق به اشتراک موجودات مادی در «هیولی اولی» و «صورت جسمانی» و افتراق آنها در «صور نوعیه» و استعدادهای  ویژة هر نوع، اشاره دارند. قرآن بر مکتب اگزیستانسیالیسم، که منکر فطرت و وجدان طبیعی در انسان می باشند، خط بطلان کشیده و با مکتب اومانیسم که محوریت و اصالت را به بعد مادی انسان داده و معنویت در نظر آن ها ارتجاع می باشد، به شدت مخالف است. نگاه قرآن به انسان نگاه مکانیکی و شرطی کلاسیک نیست، بلکه انسان را بهترین مخلوق خدا دانسته و دارای فطرتی پاک و خداجو می­داند که با اراده و اختیار به کسب معرفت از طریق خود شناسی پرداخته و از پرتوی آن به خدا شناسی رسیده است. همین که او را شناخت شعله­های عشق به معبود در او روشن شده و در این راستا تلاش می­کند که آیینة جلال و جمال خدا بر روی زمین گردد، این چنین به هدف آفرینش نزدیک می شود. قرآن به سلامت روان انسان توجه نموده، اسباب و عوامل ایجاد بیماری­های روانی و عقلانی را بیان کرده و برای پیشگیری یا درمان آنها راهکارهایی مانند: «قصاص، دیه، گذشت با رضایت کامل» ارائه می­دهد. قرآن قرن­ها قبل با واژة ارذل العمر بیماری آلزایمر را به صاحبان خرد هشدار داده است. این اثر نیز از قرآن کمک گرفته به شبهات موجود در مورد قصاص و مراجعه به قرآن در علوم مختلف پاسخ گفته­ و در نهایت روشن ساخته است که نظریات علمی که بر آموزه های قرآنی مبتنی نباشند محکوم به فرو پاشی هستند.

 

کلید واژه: قرآن و انسان، انسان شناسی، روح، فطرت، وجدان، اومانیسم، نظریات علمی.