طرح مسئله‌ي طلاق در قرآن کريم با رويکرد ترتيب نزول، جامعترين نگاه را فراهم ميکند زيرا تحولات اجتماعي صدر اسلام با ترتيب نزول آيات و سورههاي قرآن پيوند جزئي داشته و با زمينههاي فرهنگي و اعتقادي آن در آيات قرآن کريم تجلي يافته است و ميتواند نشانگر روش قرآن در برنامهريزي و مديريت اين تحولات اجتماعي و سير تحول احکام شرعي در بستر اين تحولات باشد. با توجه به اين دو نکته ميتوان از روش برخورد قرآن کريم با پديدههاي اجتماعي- از جمله پديده‌ي طلاق در جامعهي اسلامي به رويکرد تربيتي قرآن کريم و استنباط مواضع آن در مسئله‌ي طلاق و به دست آوردن روش کاهش طلاق در جامعهي اسلامي که مطلوب شارع است ـ از راه تتبع در آيات طلاق و آيات مرتبط با آن ـ با توجه به چينش آنها به ترتيب نزول، بهره‌ي فراوان برد.و با توجه به موفقيت هاي قرآن کريم در معالجه‌ي پديدههاي ناهنجار و تبديل آن به هنجارهاي مقبول، امکان رسيدن به يک جواب روشن در نوع تعامل صحيحِ مردم مسلمان با طلاق و کاهش دادن آن در جامعهي اسلامي، صحت نتايج بحث فوق، ضريب بالايي پيدا ميکند.تفاسير گرانقدر شيعه، آيات طلاق را به روش تفسير ترتيبي مورد ملاحظه قرار دادهاند، ولي رويکرد ترتيب نزول را در آن دخيل ننمودهاند؛ اما در اين مقاله سعي شده است مسئله‌ي تشريع و علل و عوامل طلاق با اين رويکرد مورد ملاحظه قرار گيرد و با تحليل نکات تفسيري آيات، راهبردهايي در رابطه با کاهش علل و عوامل آن استخراج و ارائه گردد وازآنجاکه طلاق در جامعه ی ما که جامعه ای اسلامی و حافظ ارزش های اخلاقی است، آهنگی روبه رشد داشته و توجه افراد را به خود معطوف داشته است که این نگرانی هم از رشد سریع طلاق، هم از تحول در شیوه های طلاق و هم از فقدان مکانیزم هایی است که به کاهش طلاق یا کم کردن پیامدهای مخاطره آمیز آن نشات گرفته تاجایی که هم اکنون طلاق در کنار اعتیاد، فقر و بیکاری جزو مهم ترین مشکلات اجتماعی شمرده می شود لذا ازانجاکه فرآیند طلاق به طور غالب از اختلافات آغاز می شود، از مسیر کشمکش به جدایی عاطفی، مالی، مکانی یا رفتاری می رسد؛ و با طلاق تکمیل می شود. از این رو شایسته آن است که بحث را در سه محور مفهوم شناسی، تعابیرقرآن ازطلاق به ترتیب نزول، علل وانگیزه های طلاق وراهبردهای کاهش طلاق پی بگیریم.که برای تکمیل این نوشتارازسه روش کتابخانه ای ، پرسش نامه ومصاحبه استفاده میگردد.
محقق زینب حمید استادراهنما جناب حجه الاسلام والمسلمین عبدالرضا آقاجری مدرسه علمیه حضرت زینب (س) شهرستان امیدیه
چکیده:
نتيجه گيري
موضوع طلاق با رويکرد ترتيب نزول سورهها، از موضوعات بسيار مهم و کاربردي است. با مطالعات و بررسيهايي که صورت گرفت ـ با توجه به فقدان وجود پيشينه براي چنين رويکردي ـ نتايجي حاصل شد که عبارتاند از:
1-رويکرد ترتيب نزول، بهترين راه کشف مراد جدي خداوند است و بياعتنايي به آن، عامل مجهول ماندن بسياري از مرادهاي جدي پروردگار متعال ميباشد.
2-اسلام «طلاق» را بر خلاف افراط و تفريطهايي که در مکاتب ديگر ديده ميشود، جهت تحکيم بنيان خانواده تشريع کرده و ضرورت تشريع آن بر اساس ترتيب نزول هفت مورد است.
3-بررسي آيات به روش ترتيب نزول، مطلب مهمي ارائه ميدهد که عبارت است از محدود کردن تدريجي دامنه‌ي طلاق به گونهاي که آيات پاياني تلويحاً جز موارد ضروري، مورد ديگر را به مخاطب اجازه نميدهد.
4-با رويکرد ترتيب نزول بر اساس درجه‌ي اهميت عوامل طلاق، به ترتيب اولويت علل و انگيزههاي طلاق کشف و به آنها اشاره ميشود:
عدم توجه يا کم توجهي به نياز جنسي همسر؛ هم کفو نبودن؛ ضعف يا فقدان مباني اعتقادي و مذهبي زن و شوهر؛ عدم شناخت متقابل جايگاه يکديگر و وظايف خود نسبت به ديگري؛ سوء خلق؛ اضطرار؛ دنيا خواهي و دنياگرايي و پرداختن به تجملات؛ کراهت داشتن زوجين از يکديگر؛ همسر ديگر؛ تهمت زدن.
اهتمام به شناسايي و ريشه‌يابي مشکلات و طبقه‌بندي دقيق آنها براي برنامهريزي منسجم و هماهنگ در جهت اصلاح و رفع مشکلات از مقدمات ضروري است که با رويکرد روش ترتيب نزول آيات اين مهم فراهم است.
منابع وماخذ
*قرآن کريم.
1-امامي، سيد حسن ،1377، حقوق مدني، تهران، کتابفروشي اسلاميه.
2-اورعي، غلامرضا، 1366، بررسي مسائل اجتماعي ايران،انتشارات خوشه،.
3-ايوت والچاك و شيلا برنز، 1366،طلاق از ديد فرزند، ترجمه فرزانه طاهري، نشر مركز،.
4-بيرامي، منصور، 1378خانواده و آسيب شناسي آن، انتشارات آيدين، ،
5-بحراني، شيخ يوسف، 1421، الحدائق الناضرة، قم، مؤسسة النشرالاسلامي.
6بابايي، فاطمه، 1380، تعديل ساختاري و فقر و ناهنجاريهاي اجتماعي، انتشارات كوير.
7-تبريزي (برهان)، محمد حسين بن خلف، 1376، برهان قاطع، تهران، امير کبير.
8-دكتر تايبر، 1369،بچه هاي طلاق، توراندخت تمدن، انتشارات روشنفكران.
9-سيد سابق 1397ه-1977م، فقه السنّة، بيروت، دارالکتاب العربي
10--بهجتپور، عبدالکريم، 1378. همگام با وحي، قم، بسط‌النبي.
11-الحر العاملي، محمدبن الحسن، وسائل الشيعة، بيروت، دار احياء التراث العربي.
12-حقاني زنجاني، حسين، 1374، طلاق يا فاجعه انحلال خانواده، تهران، دفتر فرهنگ اسلامي.
13-الحارثي، محمدقاسم، 1417. اساسيات عقد النکاح، بيروت، مکتبه الثقافيه.
14-دهخدا، علي اکبر، 1354،. لغتنامه، تهران، مجلس شوراي اسلامي.
15-دکترساروخاني، باقر، 1382، طلاق پژوهشي در شناخت واقعيت و عوامل آن، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي
16- دكتر فرجاد، محمدحسين، 1372،آسيب شناسي اجتماعي و ستيزه هاي خانوادگي و طلاق، نشر منصوري،.
17-.راغب اصفهاني، 1416. مفردات الفاظ القرآن في غريب القرآن، بيروت، الدار الشاميه
18-سيد قطب 1400ه-1980م، تفسير في ظلال القرآن الکريم، دارالشروق.
19-سوزان فوروارد،1377، مردان زن ستيز، ترجمه شيما نعمت اللهي، انتشارات خجسته.
20--طباطبايي، سيدمحمد حسين، 1383، تفسير الميزان، ترجمهي: سيد محمد باقر موسوي همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
21-طبرسي1350،. تفسير مجمع البيان، ترجمهي محمد مفتح، تهران، فرهاني.
22-فيروز آبادي، محمدبن يعقوب،1420ه-1999م.،القاموس المحيط، دارالفکر.
23-قاسم، الحارثي، محمد، 1417هـ1997م.، اساسيات عقد النکاح، بيروت، المکتبة الثقافيه.
24-قرائتي، محسن، 1378. تفسير نور، قم، در راه حق.
25-کمالان، سيد مهدي، 1387. مجموعه قوانين و مقررات خانواده، تهران، کمالان.
26-کنت آپل، جون آپل، 1361. روانشناسي براي همه، ترجمهي شفق همداني، بنگاه مطبوعاتي صفي عليشاه.
27- کي‌نيا، مهدي، 1373، پژوهشي در عوامل اجتماعي طلاق، قم، مطبوعات ديني.
28-کريمي، يوسف ،1379. نگرش و تغيير نگرش، تهران، ويرايش
29-محقق داماد، سيد مصطفي، 1375.، مباحثي از اصول فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامي.
30-ــــــــ 1386. بررسي فقهي حقوق خانواده، تهران، مرکز نشر علوم اسلامي.
31-مصلحتي، حسين، 1383. ازدواج و ازدواج درماني، تهران، البرز.
32-مطهري، مرتضي، 1386،. نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا.
33-معرفت، محمد هادي، 1380. ،علوم قرآني، قم، مؤسسه فرهنگي شهيد.
34-معين، محمد، 1379. فرهنگ فارسي، تهران، اميرکبير.
35-مغنيه، محمد جواد، 1383. تفسير کاشف، ترجمهي موسي دانش، قم، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم.
36-مهريزي، مهدي 1382،. شخصيت و حقوق زن در اسلام، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي.
37-مکارم شيرازي، ناصر و همکاران، 1374. تفسير نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامية.
38-نراقي، ملااحمد، 1387. معراج السعادة، مشهد، ارش.
39-النجفي، محمدحسن، 1366. جواهرالکلام، اسلاميه.
40-هاشمي رفسنجاني، اکبر1381،. تفسير راهنما، قم، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه.
41-هاشمي رکاوندي، سيدمجتبي، 1370. مقدمهاي بر روانشناسي زن، قم، شفق.
42-ابنمنظور 1408. لسان العرب، بيروت، دار احياء التراث العربي.
43-العاملي، زين‌الدين علي (الشهيد الثاني) 1416. مسالک الافهام الي تنقيح شرائع الاسلام، مؤسسه المعارف الاسلاميه
44-يعقوبي الاصفهاني، سيف‌الله، 1414. نظام الطلاق، تقريرات درس آيةالله سبحاني، قم، مؤسسه الامام الصادق (ع)
45-روزنامه ايران، 27/7/79، افزايش طلاق و سرگرداني بچه هاي طلاق
