چکیده
مدنیّت و شهروندی، جلوه ای از تکامل بشر بوده و با پیشینهای بلند، موجب تحول فکری و معیشتی انسان شده است و روز به روز زندگی اجتماعی را دچار تحول ساخته است. اخلاق شهروندی لازمة رشد و تعالی این تحول است و رسیدن به جامعه ایده آل نیز نیازمند شهروند متعالی است؛ از این رو جدایی ناپذیری دین از سیاست به عنوان رکن جوامع دینی اصلی انکار ناشدنی تلقی شده، به طوری که یکی از شاخه های اساسی، که مدنیت و شهروندی است ملزم به تبعیت از این اصل می باشد. نظر به اینکه در جوامع امروزی حتی در جامعههای اسلامی، توجه به اخلاق در اولویتهای اول قرار ندارد جامعه از ایده آلها و بایدهای خود فاصله گرفته است. باتوجه به این مطلب، سه رکن یک شهروند متعالی یعنی دانایی محوری ، قانون مداری و مسئولیت پذیری براساس آیات قرآن تنظیم شده است تا بتواند یک شهروند را ملزم نماید در روابط و قراردادهای اجتماعی، آن اصول را مد نظر گرفته و جامعه را به آرامش نزدیک نماید.بدیهی است که دانسته شود آیا این سه اصل را می توان براساس آموزه های قرآن تنظیم نمود؟ به طور کلی ماهیت شهر و شهروندی در آموزه های دینی اسلام کدامند؟ در جوامع مدرن امروز، اخلاق و قانون مداری منهای متون مقدس مورد توجه قرارگرفته و قانون، انضباط اجتماعی را ایجاد کرده است؛ گویی اعلام میکند که دین توانایی مداخله در امور کلی جوامع را ندارد . این پژوهش در نظر دارد برای ترسیم صحیح شهر و شهروندی، مفاهیم مرتبط به سه رکن اساسی مذکور را از قرآن استخراج کرده تا بتواند یک شهروند متعالی را بر اساس قانون وحیانی معرفی نماید.
نتیجه
شهروندی مفهومی است که با مسئولیت و مسئولیت پذیری آحاد جامعه همراه است .برای بدست آوردن مسئولیت ها وتعریف آن باید دانست که چهار مرجع الهی دارای صلاحیت، یعنی قرآن، سنت، اجماع و عقل وجود دارد که مهمترین خاستگاه حقوقی در اندیشه اسلامی برای تبیین مسئولیتهای شهروندی است . از این رواین خاستگاه توانایی ارائه و تبیین تجددی را که بشریت در عرصه ارتباطات فردی، اجتماعی، سیاسی و بین المللی بدان نیازمنداست را به بهترین صورت برای جوامع بشری به ارمغان می آورد.یکی از اموری که افراد هر جامعه ای به ویژه جامعه دینی را به سمت حرکت صحیح پیش می برد و جامعه از هنجارهای مناسب بهره مند می شود دانایی است دانایی نسبت به خویش ، شناخت پیرامون خویش، و آگاهی دقیق به مبانی اعتقادی خویش است .در این صورت توانا خواهد بودکه از آنچه در دنیا به دست می آورد واز دست می دهد عبرت و درس بگیرد. امام سجاد (علیه السلام) فرمود: «همه آنچه خورشید در مشارق و مغارب و دریاها و خشکی ها و دشت و صحراها و کوه ها تابید نزد دوستان خدا و اهل عقل و معرفت به حق خدا مثل و همانند سایه ایست که زودگذر است بدانید قیمت جانهای شما بهشت است به کمتر از آن نفروشید که هر کس به دنیا راضی شد به چیز کمی رضایت داده است.»در این صورت دین الهی و معنوی ، تنها در متن جامعه ممکن است، و انسان با حضور در اجتماع می تواند به تعالی و رشد دست یابد.
