چکیده
خانواده محوری ترین نهاد جامعه است که در قرآن کریم و رهنمودهای معصومین (علیهم السلام) مورد توجه وی‍‍‍ژه قرار گرفته و به استحکام آن سفارش شده است . لیکن متاسفانه امروزه عوامل متعددی این نهاد مقدس را تهدید مـینماید و به سوی فروپاشی سوق می دهد . این امر نه تنها موجب از بین رفتن آرامش افراد خانواده و اختلال در کارکرد آن می شود، بلکه ناهنجاری های اجتماعی متعددی را نیز در پی دارد. تبعات این ناهنجاریها با قرار گرفتن در یک چرخه معیوب، با حدّت و شدت بیشتری متوجه خانواده خواهد شد .
فروپاشی خانواده به صور مختلفی بروز و ظهور دارد از جمله: طلاق رسمی، طلاق عاطفی، تخاصم بین افراد خانواده و تشنج خانوادگی، مهاجرت و دور شدن از کانون خانواده و ایستایی و بازماندن از رشد مادی و معنوی و تعالی و رحمت الهی. این پدیده شوم معلول عوامل متعدد درونی از جمله دچار شدن افراد خانواده به رذایل اخلاقی چون حسد، خیانت، فخر فروشی و تکبر، سوءظن و کم رنگ شدن معنویت در بین آنها است. عوامل خانوادگی متعددی نیز منجر به فروپاشی خانواده میگردد. عدم کفویت بین زوجین، بی توجهی به وظایف متقابل خانوادگی، سوء مدیریت مرد و ارضای نامناسب غریزه جنسی یا بی توجهی به نیاز این اساسی، از جمله این عوامل است. در این میان، برخی عوامل اجتماعی نیز به صور مستقیم و غیر مستقیم زمینه تزلزل بنیان خانواده را فراهم می آورد ؛ عواملی مانند فقر اقتصادی و تورم حاکم در سطح جامعه و هجمههای فرهنگی نیز از عوامل بسیار مهم فروپاشی خانواده به شمار می رود. تحقیق حاضر در نظر دارد با استفاده از قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) این عوامل را شناسایی کرده، با معرفی مصادیق آن در محورهای مذکور، آنها را به صورت دقیق تبیین و معرفی نماید و در صدد اثبات این امر است که از بین عوامل مذکور، عوامل فردی که تحت اراده افراد خانواده است، مهمترین عامل فروپاشی خانواده محسوب می گردد .
کلید واژه ها: فروپاشی خانواده، وظایف خانواده، مدیریت مرد، طلاق عاطفی، طلاق رسمی، تشنج خانوادگی.
نتیجه گیری
- ازدواج مهمترین پیوندی است که میان دو نفر روی می‌دهد، در آن باید به معیارهایی توجه نمود که در سایه‌ی آنها بتوان به فوائد ازدواج رسید.
- تشکیل خانواده وظایف و نقش‌های ویژه‌ای را برای زن و شوهر به ارمغان می‌آورد که کوتاهی در انجام آنها سبب اختلاف می‌شود.
- در مسیر زندگی زن و شوهر باید از رذایل اخلاقی مانند خیانت، فخرفروشی... پرهیز نمایند.
- در انتخاب همسر باید اعتقادات دینی، سلامت جسمی و روحی ... مورد توجه قرار گیرد.
- اطرافیان نباید به منظور دلسوزی و بهتر شدن زندگی زوجین در زندگی آنها دخالت کنند.
- از دیگر علل آسیب زننده به استحکام خانواده عدم توازن اقتصادی در آن است.
- هجمه فرهنگی از خطرناک‌ترین و حساس‌ترین عوامل فساد خانواده‌ها می‌باشد.
- از مهمترین آثار مخرب هجمه فرهنگی زدودن حریم‌ها و تخریب ارزش‌های دینی می‌باشد.
- هجمه فرهنگی قوی و در عین حال نرم و آهسته اهداف خود را به پیش می‌برد.
- از دیگر عوامل تهدید کننده خانواده، اشتغال زنان و فعالیت‌های بیرون از خانه آنها می باشد زمانی که سبب شود آنها از اصلی‌ترین مسئولیت خود یعنی نقش همسری و مادری غفلت نمایند.
- بنابر دیدگاه اسلام تحکیم بنیان خانواده ضروری می‌باشد. که در پرتو پایبندی به ارزش‌های دینی حاصل می‌شود.
فهرست منابع و مآخذ
* قرآن کریم
*نهج البلاغه
الف)کتب فارسی
1. انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، چ شانزدهم، قم: امّ ابیها، بهار 1380 .
2. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، مترجم علی اکبر غفاری، چ دوم، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
3. اسعدی، سید حسن، خانواده و حقوق آن، مشهد: نشر آستان قدس رضوی، 1387 .
4. امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، چ چهارم، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات، تابستان 1374 .
5. ــــــــــــــــ، اسلام و تعلیم و تربیت، ج 2، چ ششم، تهران: انجمن اولیا و مربیان، بهار 1384.
6. ــــــــــــــــ، آشنایی با وظایف و حقوق زن، قم: موسسه بوستان کتاب، 1384 .
7. امینه جابر، صالح ابراهیم صنیع، عنودبنت ثامر آل ثانی، محمد عبدالعظیم ابرهیم، فروپاشی خانواده و آسیب‌شناسی آن، ترجمه‌ی داود نارویی، تهران: نشر احسان، 1384.
8. اسحاقی، حسین، مبانی و راهبردهای جهاد اقتصادی، قم: مرکز نشر هاجر، تابستان 1390.
9. بهشتی، احمد، مسائل و مشکلات خانوادگی، چ چهارم، تهران: چاپ نیک، تابستان 1387.
10. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، چ چهارم، تهران: دنیای دانش، 1382.
11. تقوی دامغانی، سیدرضا، تعاملات فرهنگی، چ سوم، تهران: نشر نخیل، 1385.
12. ثابت، حافظ، تربیت جنسی در اسلام، چ دوم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی4، 1385.
13. جمعی از نویسندگان، خانواده موفق، تهران: سازمان ملی جوانان، 1388.
14. چراغی کوتیانی، اسماعیل، خانواده، اسلام و فمینیسم: تبیین رویکرد اسلام و فمینیسم بهکارکردهای خانواده، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی4، بهار 1389 .
15. حیدری، مجتبی، دینداری و رضامندی خانوادگی، چ سوم، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی4، بهار1387.
16. حسینی (کهلایی)، نعمت الله، آئینه خانوادگی (از خواستگاری تا همسر داری)، قم: عصر انقلاب، 1383.
17. الراغب الاصفهانی، حسین، مفردات الفاظ قرآنی، ترجمه و تحقیق سید غلامرضا خسروی حسینی، چ دوم، تهران: مرتضوی، 1375 .
18. راسخ، کرامت اله، فرهنگ جامع جامعه شناسی و علوم انسانی، ج1، جهرم: دانشگاه آزاد اسلامی جهرم، 1391.
19. رجبی، عباس، حجاب و نقش آن در سلامت روان، قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی4، 1385 .
20. زیبایی نژاد، محمد رضا، محمد تقی سبحانی، در آمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام (بررسی مقایسه‌ای دیدگاه اسلام و غرب)، چ سوم، قم: نصایح، 1382 .
21. سالاری فر، محمد رضا، درآمدی بر نظام خانواده در اسلام، چ پنجم، قم: مرکز نشر هاجر1390 .
22. شهیدی، سید جعفر، ترجمه نهج البلاغه، چ 27، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1386.
23. صادقی اردستانی، احمد، ازدواج و اخلاق خانواده، قم: موسسه انتشاراتی امام عصر(عج الله تعالی)، 1383.
24. الطباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفترانتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه، 1374 .
25. الطبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی التفسیر القرآن، ترجمه گروه مترجمان، تحقیق رضا ستوده، تهران: فراهانی، 1360 .
26. الطبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ترجمه ابراهیم میر باقری، چ دوم، تهران، فراهانی، 1365 .
27. طاهری، حبیب اله، سیری در مسائل خانوادگی، چ سوم، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1388 .
28. عیسی زاده، عیسی، خانواده قرآنی، چ چهارم، قم: تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1390 .
29. عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج2-1، چ دهم، تهران: چاپ سپهر، 1384 .
30. علاسوند، فریبا، زن در اسلام، ج2، قم: مرکز نشر هاجر، 1390.
31. عطائی، محمدرضا، مجموعه ورام، آداب و اخلاق اسلام، مشهد: آستان قدس، 1369 .
32. فلسفی، محمد تقی، الحدیث (روایات تربیتی)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368 .
33. قائمی، علی، نظام حیات خانواده در اسلام، چ نهم، تهران: انتشارات انجمن و اولیا و مربیان، 1384 .
34. کلینی، محمد بن یعقوب، فروع الکافی، ترجمه گروه مترجمان، قم: قدس، 1388.
35. ــــــــــــــــ، اصول کافی، ترجمه محمد باقرکمره‌ای، چ سوم، قم: اسوه، 1375 .
36. معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج1، چ نوزدهم، تهران: امیر کبیر، 1381 .
37. معطوف، ادریس، المنجد، ترجمه مصطفی رحیمی اردستانی، تهران: صبا، 1377 .
38. ــــــــــــــــ، فرهنگ بزرگ جامع نوین، مترجم احمد سیّاح، چ پنجم، تهران: انتشارات اسلام، 1384.
39. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1374.
40. ــــــــــــــــ، یکصد موضوع اخلاقی در قرآن و حدیث، تدوین سید حسین حسینی، چ سوم، تهران: ناشر دارالکتب الاسلامیه، 1384 .
41. مکارم شیرازی، ناصر، شیوه همسرداری در خانواده نمونه، چ سوم، مشهد: انجمن محبان الفاطمه، 1371 .
42. ــــــــــــــــ، زندگی در پرتو اخلاق، قم: نسل جوان، 1352 .
43. ممقانی غروی، عبدالله، سراج الشیعه فی آداب الشّریعة، تصحیح سید محمود زرندی، چ سوم، تهران: اسلامیه، بی‌تا.
44. مطهری، مرتضی، مسئله حجاب، چ دوم، قم: صدرا، بی‌تا.
45. ــــــــــــــــ، نظام حقوق زن در اسلام، چ 34، تهران: صدرا، 1382 .
46. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، مترجم حمید رضا شیخی، قم: دارالحدیث، 1377 .
47. مظاهری، حسین، اخلاق در خانه، قم: انتشارات اخلاق، بی‌تا.
48. مصباح، محمد تقی، تهاجم فرهنگی، تحقیق عبدالجواد ابراهیمی، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی4، 1376 .
49. محدّثی، جواد، راه زندگی الفبای سعادت خانواده، چ هفتم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1388 .
50. مشکینی اردبیلی، علی، ازدواج در اسلام، ترجمه احمد جنتی، چ 16، قم: الهادی، 1382.
51. محمد بن بابویه قمی [شیخ صدوق]، معانی الاخبار، ترجمه عبدالعلی محمدی شاهرودی، ج 2، چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1377 .
52. ــــــــــــــــ، من لا یحضره الفقیه، مترجم علی اکبر غفاری، چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1387 .
53. نحوی، سید سیف الله، نقش خانواده در پیشگیری از انحراف، قم: نورالسجاد، 1388 .
54. ناجی جزایری، هاشم، همسران رحمت شده و همسران نفرین شده، قم: ناجی جزایری، 1388 .
55. وحیدی، محمد، احکام خانواده1، چ سوم، قم: مرکز نشر هاجر، 1388 .
56. هدایتخواه، ستار، تهاجم فرهنگی، چ دوم، مشهد: موسسه فرهنگی و انتشارات ضریح آفتاب، 1374.
ب) کتب عربی
57. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب المحیط، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1408.ق.
58. تمیمی آمدی، عبدالواحد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم: نشر دفتر تبلیغات، 1366 .
59. الحر العاملی، شیخ محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم: موسسه آل بیت: الاحیاء، التراث، 1412. ق.
60. الخوری الشرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، قم: دارالأسوه للطباعه والنشر، 1416.ق.
61. عطاردی، عزیزالله، مسند الامام الرضا7، ج1، مشهد: آستان قدس، 1406. ق.
62. فارس بن ذکریاالرازی، معجم مقاییس اللغة، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1420.ق.
63. کراجکی، ابوالفتح، کنز الفوائد، ج1، قم: دارالذخائر، 1410.ق.
64. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج2، چ دوم، تهران: اسلامیه، 1362 .
65. محمد بن بابویه قمی [شیخ الصدوق]، من لا یحضره الفقیه، تهران: نشر صدوق، 1367 .
66. ــــــــــــــــ، عیون اخبار الرضا7، ج2، تهران: نشر جهان، 1378.ق.
67. ــــــــــــــــ، الخصال، ج1، قم: جامعه مدرسین، 1362.
68. ــــــــــــــــ، امالی الصدوق، چ پنجم، بیروت: اعلمی، 1400.ق.
69. المجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، تهران: مکتبه الاسلامیه، 1399.ق.
70. الهندی، علاءالدین علی المتقی بن حسام الدین، کنزالعمال، بیروت: موسسه الرساله، 1405.ق.
ج) مقالات
71. تسخیری، محمد علی، "وضعیت زن مسلمان و نقش وی در اجتماع و مسئولیت‌های زن در نظام اسلام"، حقوق و مسئولیت‌های زن در نظام اسلامی، دبیر خانه هیات علمی کنفرانس بین المللی حقوق و مسئولیت‌های زن در نظام اسلامی، ناشر: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی- معاونت فرهنگی، تهران، 1385.
د) مجلات و ماهنامه‌ها
72. اجلالی، زهرا، معیارهای خانواده موفق از منظر قرآن، ندای ملکوت، شماره 5، خرداد 1391.
73. سیاح، مونس، اکرم حسینی مجرد، "بررسی بحران، مادری در جهان غرب و تأثیرات آن بر جامعه ایرانی"، فصلنامه‌ی علمی- پژوهشی مطالعات راهبری زنان، شماره 53، پاییز 1390.
نرم افزار
74. جامع تفاسیر نور1/2، دائره المعارف چند رسانه‌ای قرآن کریم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، قم.
75. گنجینه روایات نور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، جامع الاحادیث اهل بیت: با ترجمه فارسی، قم.
