چکیده
برابر دانستن زن و مرد در انسانیت و دست یابی به قله های کمال معنوی، از اصول نگرشی اسلام است و اگر از تفاوت زن و مرد در مباحث اسلامی بحث می شود برای آن است که آنها دو صنف اند تحت یک واحد. وحدت بخشی و قوام این دو در «انسانیت» و رسیدن به کمال انسانی برای هر دو، میسور است. برای الگوهای معرفی شده (ابراهیم سلام الله علیه، آسیه و مریم سلام الله علیهما) پاداش های یکسان وعده داده شده، که هر دو قادر به کسب کمالات معنوی اند. در جهان کنونی به شیوهای زیرکانه، با تشکیل مقدماتی ظاهر فریب، حیات واقعی انسانها «خصوصاً زنان» از آنان گرفته شده و حقیقت اصلی وجودشان را مخفی ساخته اند. در قرآن، از آغاز خلقت انسان و از خلقت دوباره از جنس امر خدا و قوام انسانی او به این امر اشاره شده است. وحی میگوید که نه از جهت مبدأ تکوین و نه از جهت تعالی بخشی، تفاوتی بین زن و مرد نمی باشد. اگر تفاوتی است، مربوط به ماده است نه صورت. به لحاظ ماده «احکام ظاهر شرعی زنان» متفاوت شده اند؛ زیرا زن و مرد نوع واحدی هستند که در خارج به دو صورت انسانی جلوه گر شده اند. مقتضای این صورت عَرَضی، آن است که هر یک وظیفة ویژه ای بهعهده دارند. قرآن همان ارزشی را که در معنویت برای مرد قائل است برای زن نیز متصور است. خدای متعال عمل هیچ عاملی را «بدون علت» ضایع و باطل نمیکند، خواه عامل زن باشد خواه مرد. زن می تواند در طی مسیر معنوی خویش از فضائلی همچون تقوا، صدق و احسان بهره ببرد و از آنجا که سِمَتِ تربیت اولاد را نیز به عهده دارد در جامعه اثرگذار باشد و نه تنها خود بلکه اجتماع انسانی را به تعالی برساند. «یا مریم ان الله یبشرک بکلمه منه اسمه المسیح عیسی ابن مریم وجیها فی الدنیا و الاخره ومن المقربین «آل عمران/40» این است شأنیت اختصاصی و موقعیت جهانی زن که مکیال و میزان ارزش وجودی اوست و تعیین کننده موقعیت او در عالم. چنانکه فرزندان او یعنی انسان ها هستند که مکیال، میزان و تعیین کنندة ارزشهای تمام اشیاء جهان هستی می باشند.
کلید واژه ها: خلقت انسان، حقیقت وجود انسان، مفسران معاصر، شخصیت معنوی زن.
نتیجه:
برابر دانسنتن زن و مرد درانسانیت و دست یابی به قله های کمال معنوی از اصول ارزشی اسلام است زیرا اولاً: زن و مرد در خلقت یکسان خلق شده اند (روم 20) (حجر 26) (حجر28) (مومنون 12) (مومنون13) همگی این ایات اشاره به خلقت مادی یکسان این دو صنف تحت یک واحد می کند.
ثانیاً: از خلقت دیگری در وجود آدمی غیر از بدن مادی اش در ایات الهی دیگری بحث شده است (مومنون 14) و اگر خصوصیات این خلق هماند خلق قبلی اش می بود بحث از خلقی دیگر معنا نداشت. پس آدمی دو آفرینش دارد١- آفرینشی مادی٢- آفرینشی غیر مادی.
اما حقیقت وجود آدمی خلقت مادی اش می باشد یا حقیقت غیر مادی و روح او؟
با استفاده از ایات (10 ، 11 سجده) (زمر 42) مشخص شد این حقیقتی که بعد از مرگ بطور کامل استیفا می شود وآنچه حیات واقعی انسان به آن است ( آل عمران 69) (بقره 154) روح است.
و تفاوت زن ومرد در احکام به دلیل ظاهر اعمال آدمی است اما آنچه باعث تعالی روح می شود روحی که از جنس امر خداست (82 ، 83 یس) به ظاهر اعمال ربطی ندارد بلکه به نیت و باطن اعمال آدمی مرتبط است و این برای هردو یکسان است.
ابزارهای شناخت کمالات معنوی عقل ودل است که هر دو در دو صنف آدمی وجود دارد و شاید بتوان به نوعی از ایات الهی استخراج کرد که دل در زن قوی تر از مرد است(اعراف 189) البته عقلی می تواند ابزار شناخت کمالات قرار گیرد که پیوند بین عقل نظر و عقل عملی را ایجاد کرده اباشد و الا ایمان بدون تصدیق کارایی ندارد لذا باید همگی من جمله زنان برای حصول ایمان به همراه تصدیق خود را به زیور فضائل الهی بیارایند تا با آراسته شدن به آن دعای"اهدناالصراط المستقیم"مستجاب گردد و راه متعادل و حقیقی برای آنان روشن شود. و از مغضوبین قرار نگیرند.
از جمله فضائل مهم تقوا است. با زیور تقوا مسافر و سالک بدون زاد و توشه قرار نمی گیرد تقوا در علم اقتصاد و اجتماع تاثیر می گذارد و بهترین زاد و توشه مطرح شده است و این معبر زن را انسانی بزرگ و انسان ساز می کند.
احسان فضیلت دیگری است که فرد خوبی را به خوبی بهتر و نیکوتر پاسخ بدهد و سختی راه خدا راتحمل نماید صدق یعنی راستی در گفتار، رفتار، افکار، از فضایلی است که قرآن نمونه اش را برای زنان ومردان مومن بیان نموده است.
خلاصه آنکه عدم تفاوت در خلقت زن ومردو کمالات معنوی با استفاده از ایات الهی کاملا روشن و واضح است.
ج البلاغه (ترجمه دکتر ایروانی)
1.ابن منظور (1405ق) لسان العرب، قم، أدب الحوزه.
2.ابو الحسین، احمد بن فارس بن ذکریا (1404ق) معجم مقائیس اللغه، قم، مطبعة مکتب الأعلام الإسلامی.
3.ایروانی، شهین (1383) تحلیل روان شناختی پیامدهای قانون خانواده در ایران، ریحانه فصل نامه فرهنگی و پژوهشی مرکز امور مشارکت زنان (شماره 6)
4.باقری، خسرو (1387) نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه.
5.بانوی اصفهانی، سید، نصرت امین (1361) مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
6.جعفری، محمد تقی، (1357) ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، بی جا: چاپخانه حیدری.
7.جوادی آملی، عبدالله (1389) تسنیم، تفسیر قرآن کریم، (چاپ سوم) قم، مرکز نشر اسراء.
8._________ (1387)، _________، (چاپ هفدهم) قم، مرکز نشر اسراء.
9._________ (1389)، _________ ، (چاپ دوم) قم، مرکز نشر اسراء.
10._________ (1387)، _________، (چاپ سوم) قم، مرکز نشر اسراء.
11._________ (1383)، ادب فنای مقربان (چاپ اول)، قم، مرکز نشر اسراء.
12.حر عاملی، محمد بن حسن (1414 ق) وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، موسسه آل البیت.
13. حسن زاده آملی،حسن،(١٣٧٩)انسان وقرآن،قم،الف.لام.میم
14. حسینی همدانی، سید محمدحسین، (1404ق) انوار درخشان، تهران، کتابفروشی لطفی.
15. خمینی، روح الله، (1386) شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، موسسه تنظیم و نشر امام خمینی.
16. راغب اصفهانی، ابوالقاسم (1416 ق) مفردات الفاظ القرآن، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
17. سلطانی، غلامرضا، (1373) تکامل در پرتو اخلاق، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
18. شبّر، عبدالله (مولف) رضا جبّاران (مترجم) الاخلاق.
19. شفقی تهرانی، میرزا محمد (1389) تفسیر روان جاوید، تهران، انتشارات برهان.
20. طباطبایی، علامه سید محمد حسین (مولف) سید محمد باقر موسوی همدانی (مترجم) ترجمه تفسیر المیزان (1380) قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
21. طبرسی، فضل بن حسن (ترجمه) (1360) مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات فراهانی.
22. طبرسی، فضل بن حسن (مولف)، احمد امیری، شادمهری (مترجم) (1377) ترجمه تفسیر جامع الجامع، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس.
23. الفراهیدی، خلیل بن احمد (1414 ق) ترتیب کتاب العین، قم: انتشارات اسوه.
24. فضل الله، علامه سید محمد حسین (شخصیت و نقش فعال زن در زندگی از دیدگاه قرآن)، پژوهش های قرآنی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
25. قمی، عباس، بی تا، سفینه البحار، بیروت: دار المرتضی.
26. کربلایی نظر، محسن (و محققین) (گردآورنده) 1391 زن و بازیابی هویت اجتماعی، تهران: موسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی.
27. گنابادی، حاج سلطان محمد (مولف)، محمدرضا خانی، حشمت الله ریاضی (مترجم) (1373) ترجمه بیان السعادة فی مقامات العبادة، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.
28. مجلسی، محمدباقر (1403ق) بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دارإحیاالتراث العربی.
29. مرتضی، سید ضیاء (1378) امام خمینی و الگوهای دین شناختی در مسایل زنان، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
30. معین الاسلام، مریم، غلامی، علی (1388) (زن منتظر و منتظر پروری)، قم: چاپخانه کوثر.
31. مکارم شیرازی، ناصر (1371) تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
32. هاشمی، سید مجتبی (1374) تربیت و شخصیت انسانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
