پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده: بر اساس آیه 172 سوره اعراف که اصطلاحاً به آیه ذر معروف است ، استفاده می شود که خداوند از ذریه بنی آدم بر پرستش خود پیمان گرفته تا در قیامت از ربوبیت خداوند اظهار بی اطلاعی نکنند. با توجه به بررسی دیدگاه مفسران قرآن و برخی از متکلمان ، عرفا و فلاسفه ،پیرامون عالم ذر دو دیدگاه اصلی دربین علماء وجود دارد ؛ عده ای قایل به وقوع عالم ذر بوده، و معتقدند که آیه « وإذأخَذَ رَبُکَ مِن بَنی آدَمَ ....» خبر از مرحله ای در خلقت انسان قبل از ورود به این دنیا می دهد که خداوند همه انسانها را در یک جا گرد آورده و آنها را مورد خطاب قرار داده است؛ برخی نیز معتقدند که این آیه اشاره به فطرتی دارد که در نهاد هر انسانی قرار گرفته تا بوسیلۀ آن خدای خود را بشناسد پس آیه از باب تمثیل چنین تعبیری آورده است. علاوه بر این دو دیدگاه اصلی نظرات خاص دیگری نیز ارائه گردیده از جمله: نظر شیخ مفید که تفضیل بین دو نظریه قبلی است وی اصل عالم ذر را به صورت حقیقی و تکوینی پذیرفته اما اینکه خداوند متعال انسان ها را مورد خطاب قرار داده و آنها هم در جواب بلی گفتند به نحو حقیقی منکر شده و آن را حمل بر تمثیل و مجاز کرده است. و همچنین نظریه واقع، به این معنا که خداوند متعال با لسان وحی و عقل و با زبان انبیاء از انسان ها میثاق گرفته است. و نظریه ملک و ملکوت ،به این معنا که موطن میثاق را یک نشأت انسانی مقدم بر نشأت دنیوی می داند،منظور همان جنبه ی ملکوتی انسان هاست. کلید واژه ها:ذّر ،ذّریه ،میثاق، فطرت.