چکیده
می دانیم انسان موجودی اجتماعی است و برای تأمین نیازهایش، به تعاون و مشارکت نیازمند است. بدون مشارکت بسیاری از امور به مخاطره میافتد. مشارکت اجتماعی و سیاسی نیازمند حضور همگان، اعم از زن و مرد میباشد. از آنجایی که این مشارکت فی نفسه امری مطلوب تلقی میشود، لذا فاعل و مشخصات جنسی در نفس عمل تأثیری ندارد.
سؤال اصلینوشتار حاضر؛ دیدگاه قرآن کریم در خصوص مشارکت سیاسی بانوان و بررسی دیدگاه های مطرح و عرضة آن به قرآن است که با روش کتاب خانه ای به بیان مفاهیم کلیدی، اقسام و انواع مشارکت ، زیر ساخت ها و موانع مشارکت سیاسی بانوان از دیدگاه اسلام و قرآن پرداخته شده است. مضامینگسترده آیات و روایات روشن میسازد که زنان همواره در کنار مردان در تمامی زمینه ها علاوه بر زندگی مشترک و آرامش خانوادگی، رسالتی شگرف بر عهده دارند و تاریخ بیانگر این مدعا میباشد، در طول تاریخ زنان قبل از اسلام نیز دارای رسالتها و مأموریتهای ویژهای بودهاند مانند ملکه بلقیس در عصر حضرت سلیمان (علیهالسلام)، حضرت مریم (علیهالسلام)، آسیه همسر فرعون و .... و حتی در کلام الهی از مشارکت سیاسی ملکه سبا یاد شده است.
فقهیان در کل، نسبت به مشروعیت پرداختن زن به امور اجتماعی و اقتصادی و دیگر مشاغل انسانی، هم آوایند، البته مشروط به آنکه وظیفة اساسی آنان در دایره خانواده، آسیب نبیند.
زنان با حفظ عفت، حجاب و رعایت مسائل خانوادگی از جمله حقوق همسری و مادری، میتوانند در زمینه های مختلف فردی و اجتماعی و سیاسی گام برداشته و نقشهای ارزشمندی ایفا کنند.
کلید واژه ها: مشارکت،سیاست،مشارکت سیاسی زنان، قرآن.
راهکار
از آنجا که حضور زنان در جامعه به خصوص مشارکت آنان در عرصه سیاست از بحثهای مهم میباشد، لازم است که زندگی سیاسی حضرت زهرا(سلام الله علیها) و حضرت زینب (سلام الله علیها) که شاخص مشارکت سیاسی بانوی نمونه در جامعه اسلامی است در مقام الگوی زنان جامعه اسلامی از سطوح مختلف از جمله رفتار و بینش سیاسی، نحوهی مشارکت آن بزرگواران با دقت تبیین گردیده و شاخصهای ممتاز برای بانوان عصر حاضر که جامعه امروز نیاز ضروری به حضور آنان دارد، قرار گیرد. البته شایان ذکر است که بانوان حوزوی حضور کمتری در صحنه سیاسی و اجتماعی و ... جامعه دارند، و بر ما حوزویان لازم است که حضور گستردهای در عرصههای مختلف سیاسی داشته و به شبهاتی که افراد مغرض بر این مورد وارد میسازند، از طریق آیات و روایات و بررسی اسناد و تأویل و ... پاسخ دهیم و به عنوان یک بانوی مسلمان ایرانی بصیر و آگاه به مسائل دینی، سیاسی گامهای بلندی در این زمینه برداریم. انشاءالله که در عرصههای مختلف حضور فعالتر یافته و جامعه را به سوی تعالی و کمال پیش بریم چنانکه بانوان در صدر اسلام نقش پررنگی داشتهاند.
گرچه این تحقیق نگاه اجمالی به مشارکت سیاسی زنان داشت، ولی در این زمینه جای بسی تحقیق است.
نتیجه
با توجه به اینکه زن عضوی از اجتماع می باشد، و نقش عمدهای در تربیت خانواده و فرزندان دارد،اصلاح و افساد جوامع بشری بستگی مستقیم به اصلاح و افساد زن دارد. آنچه قابل توجه است، این است که نقشآفرینی و مسئولیت پذیری انسان در جامعه تنها اختصاص به مردان ندارد، بلکه زنان هم در این راستا سهم قابل توجهی دارند. از آنجایی که روح انسان متأثر از جنسیت نبوده، لذا مؤنث بودن دلیلی نیست که زن را از بسیاری از حقوق اساسیاش محروم نمایند. بدین ترتیب زن هم به عنوان یک انسان، همسان با مرد میتواند مشارکت سیاسی داشته باشد.
اسلام زن را همدوش مرد در همهی امور مهم جامعه و خانواده شریک دانسته و تربیت را که از صفات عالی خداوند متعال می باشد، در زمین بر عهدهی زنان متعهّد گذاشته است. دین مبین اسلام بر حضور زن در صورتی که منافاتی با وظایف همسری و مادری و شئونات اسلامی نداشته باشد تأکیدات فراوانی دارد.و این نیاز در جامعه امروزی بیشتر نمودار است.
کتاب نامه
( الف: کتب عربی )
* قرآن کریم، ترجمه ی مهدی فولادوند
* نهج البلاغه
- ابن الاثیر جزری، علی بن الکرم محمد بن حمد(1409)، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، بیروت: دارالفکر.
- ابن زکریا،احمد بن فارس(1429)، معجم مقاییس اللغه، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
- ابن عاشور، محمد بن طاهر(بیتا)، التحریر و التنویر، بینا: بیجا.
- ابن منظور(بیتا)، لسان العرب، قاهره: المکتبه التوفیقیه.
- احمد بن فارس بن زکریا(1429)، معجم مقاییس اللغه، بیروت: دار احیا التراث العربی.
- احمد بن مصطفی(بیتا)، تفسیر مراغی، بیروت: دارالتراث العربی.
- الاصفهانی، ابوالفرج علی بن الحسین بن هیثم(بیتا)، الاغانی، بیروت:دار احیا التراث العربی.
- حسون، محمد، ام علی شکور(1411)، اعلام النساء المؤمنات، اسوه.
- زحیلی، وهبه بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه والمنهج(1418)، بیروت و دمشق: دارالفکر و دارالمعاصر.
- زیاده، اسماء محمد احمد(1421)، دورالمرأه السیاسی، قاهره: دارالسلام.
- سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله(1406)، الجدید فی تفسیرالقرآن المجید، بیروت: دارالتعارف.
- شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم(1402)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشرق.
- شمس الدین، محمد مهدی(1388)، اهلیه المرأه لتولی السلطه ترجمه محسن عابدی، تهران: انتشارات بعثت.
- صدوق، علی بن بابویه(1405)، من لا یحضر الفقیه تحقیق سید حسن خراسانی ( چاپ ششم)، بیروت:بینا.
_______________(بیتا)، خصال ترجمه احمد فهری زنجانی، بیجا: انتشارات علمیه.
- طبرسی، فضل بن حسن(1415)، مجمع البیان، بیروت: مؤسسه العلمی المطبوعات.
- طبری، ابوجعفر محمد بن جریر(1412)، جامع البیان فی تفسیر القرآن(چاپ اول)، بیروت: دارالمعرفه.
- طریحی، فخرالدین(1985)، مجمع البحرین، بیروت: مکتبه الهلال.
- طیب، سید عبدالحسین(1378)، الطیب البیان فی تفسیرالقرآن(چاپ دوم)، تهران: انتشارات اسلام.
- عبدالملک بن هشام(بیتا)، السیره النبویه به تحقیق مصطفی السقا و ...، بیروت: دار احیا التراث العربی.
- عسقلانی، ابن حجر، احمد بن علی(بیتا)، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
- فراهیدی، خلیل بن احمد(1410)، العین(چاپ دوم)، قم: انتشارات هجرت.
- فضل الله، سید محمد(1419)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعه و النشر.
- قرشی، سید علی اکبر(1407)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
- قمی، علی بن ابراهیم(1367)، تفسیر قمی تحقیق سید قطب موسوی جزایری(چاپ چهارم)، قم: دارالکتاب.
- کلینی، محمد بن یعقوب(1379)، اصول کافی ترجمه ی محمّد باقر کمره ای، تهران: اسوه.
- گنابادی، سلطان محمد(1408)، بیان السعاده فی مقاماه العباد(چاپ دوم)، بیروت: مؤسسه الاعلمی المطبوعات.
- مبیض، محمد سعید(1412)، موسوعه حیاه الصحابیات، بیروت: مؤسسه الدیان.
- محمد بن سعد(1377؛1405)، الطبقات الکبری، بیروت: داربیروت و دار صادر.
- مصطفوی، حسن(1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- مغنیه، محمد جواد(1424)، الکاشف، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
(ب:کتب فارسی)
- امام خمینی، روح الله(1385)، صحیفه امام(چاپ چهارم)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- بستان، حسین(1390)، اسلام و تفاوتهای جنسیتی در نهادهای اجتماعی( چاپ دوم)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- تجلیل، ابوطالب(1389)، ارزشها و ضد ارزشها در قرآن، انتشارات اسلامی.
- جوادی آملی، عبدالله(1375)، زن در آیینه جلال و جمال، تهران؛قم: مرکز نشر اسراء.
- دوورژه، موریس(1354)، اصول علم سیاست ترجمهی ابوالفضل قاضی(چاپ چهارم)، تهران: انتشارات فرانکلین.
- دهخدا، علی اکبر(1377)، لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
- صالح الجواد، نجوی(1384)، زن در نهج البلاغه(چاپ اول) ترجمه ورود سلامی، بیجا: انتشارات زمزمه زندگی.
- طاهرینیا، احمد(1389)، حضور زن در عرصههای اجتماعی-اقتصادی از نگاه آیات و روایات،قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- طباطبایی، محمّد حسین(1388)، المیزان ترجمه ی محمّد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
- علیخانی، علی اکبر(1388)، درآمدی بر نظریه سیاسی عدالت در اسلام، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- عمید، حسن(1388)، فرهنگ فارسی عمید، انتشارات فرهنگ نما.
- گروهی از مؤلفان(1387)، بانوان نمونه(چاپ اول)، قم: نورالسجاد.
- مجلسی، محمد باقر(1403)، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث الاسلامی.
- محمدی اشتهاردی، محمد مهدی، زینب(س) فروغ تابان کوثر، تهران: انتشارات برهان.
- محمدی اصل، عباس(1381)، جنسیت و مشارکت، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
- مصباح یزدی، محمدتقی(1379)، حقوق و سیاست در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
___________(1388)، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام(چاپ اول)،قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- معرفت، محمد هادی(1387)، ولایت فقیه(چاپ سوم)، قم: انتشارات ذوی القربا.
- مکارم شیرازی، ناصر(1380) ، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مهریزی، مهدی(بیتا)، زن در اندیشه ی اسلامی، تهران :وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- نوروزی، محمد جواد(1384)، فلسفه سیاست(چاپ نهم)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
(ج: مقالات )
- حسینی، موسی، ديدگاه قرآن در باره مشاركت سياسيزنان، فصلنامه پژوهش هاى قرآنى ، شماره 25-26.
- مولاوردی، شهیندخت، زنان :توسعه و مشارکت سیاسی، مجله حقوق زنان، شماره 19، ص47.
- واعظی، محمد جواد، نگاه تاریخی به وضعیت زن در اسلام،تاریخ در اندیشه پژوهش(فصلنامه علمی- تخصصی)،سال هفتم، شماره دوم، 1389.
(د:پایان نامه)
- افشاری، سمیه، نقش زنان در جنگهای پیامبر و دفاع مقدس، 1388.
( ه: سایتها )
2- www. Noormags.com