آيه تطهيردر وِزان نقد و بررسی فريقين صديقه صمدي بناب، مدرسه علمیه حضرت ولی عصر(عج)

شناسه نوشته : 11937

1393/06/29

تعداد بازدید : 1131

آيه تطهيردر وِزان نقد و بررسی فريقين صديقه صمدي بناب، مدرسه علمیه حضرت ولی عصر(عج)
چکیده
يكي از آيات قرآن كريم كه تنها افراد خاصّي را شامل مي­شود آيه شريفة تطهير مي­باشد. تفاسير مختلفي از طرف مفسران فريقين دربارة این آیه صورت گرفته است که در این اثر به این نظرات پرداخته شده است.
شناخت بيشتر موضوع از تمامي جنبه­ها و شناخت اهل بيت مورد نظر آيه تطهير، سرلوحة کار قرار گرفته است.
اين آيه که با «انّما» شروع شده دلالت بر حصر و اختصاص دارد. اراده­اي كه در آيه آمده ارادة تكويني پروردگار است. رجسي كه خداوند، آن را از اهل بيت برداشته شامل تمام پليدهاي ظاهري و باطني مي­شود. تطهير به كار رفته در آن، طهارت و پاكيزگي همه جانبة اهل بيت مي­باشد و اهل بيتي كه خداوند متعال آنان را از پليدي دور ساخته و به مقام طهارت رسانده اهل بيت النبوه (علیهم السلام) همان پنج تن آل عبا مي­باشد و نتيجه­اي كه از آيه حاصل مي­شود برابر با عصمت است.
 تمامي مذاهب اعم از شيعه و سني متفق­اند كه چون رسول خدا(صلي الله عليه و آله) احساس ­كرد آيه در حال نزول است اهل بيت خود يعني علي و فاطمه و حسن و حسين(عليهم السلام) را زير عبا جمع كرد و فرمود: پروردگارا اينان اهل بيت من­اند. آنان را از پليدي دوركن و به طهارت مطلقه برسان. برخي از مفسران اهل سنت تمامي شواهد و قرائن موجود در آيه تطهير را ناديده گرفته و با استدلالات ضعيف و واهي، شبهاتي در مدلول آيه به وجود آوردند. تمامي دلايلي كه مخالفان با استناد به آنها به ايجاد شبهه پرداختند از نظر مفسران شيعه مردود و غير قابل قبول بوده و به تمام آنها پاسخ قاطعي داده شده است.
 
کلید واژه ­­ها: آیه تطهير، تفسیر تطبیقی، مفسران، فریقین، اهل عبا.
 
نتيجه ­گيري
بخشي از آيه 33 سوره­ي احزاب كه به آيه­ي تطهير شهرت يافته، همواره كانون توجه انديشمندان شيعه و سني بوده و بحث­هاي گوناگوني برانگيخته است.
 همگي براين باورند كه آيه فضيلت والايي را براي اهل بيت به اثبات مي­رساند و انديشمندان شيعه اين فضيلت را برابر با عصمت مي­دانند.
 براساس آيه، اراده­ي تخلف ناپذيرالهي براين تعلق گرفته كه هرگونه پليدي را از اهل بيت بزدايد و آنان را به طور كامل پاك و پاكيزه گرداند. چنين برداشتي از آيه با بررسي واژه­هاي به كاررفته در آن همچون اراده، رجس و تطهير تأييد مي­گردد و جاي ترديد براي حق جويان را باقي نمي­گذارد.
اين آيه شأن نزول جداگانه­اي از ايات قبل و بعدش دارد هركسي كه به كتب عامه و خاصه مراجعه كند درمي­يابد نزول آيه در حق و خصوص اهل بيت مي­باشد به طوري كه اجماع اهل قبله بر شأن نزول آيه درباره­ي خمسه طيبه منعقد است.
پس از فرود آمدن آيه­ي شريفه تطهير پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) تا آخر عمر شريف هنگام رفتن به مسجد روبه روي در خانه­ي فاطمه(عليه السلام) مي­ايستادند و مي­فرمودند: نماز اي اهل بيت، خدا شما را رحمت كند. ايشان با تكرار اين كار مي­خواستند اين مطلب را به گوش همه برسانند كه مراد و مصداق از اهل بيت فقط خود ايشان، علي بن ابي طالب، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسين(عليهما السلام) مي­باشند.
برخي از مخالفان براي اينكه اذهان مردم را دچار شك و ترديد نمايند شبهاتي درباره­ي آيه تطهير مطرح كرده­اند. اين شبهه گران مي­گويند آيه تطهير در تتمه­ي يكي از آيات هفت گانه سوره­ي احزاب كه به همسران پيامبر (صلي الله عليه و آله) مربوط است قرارداشته و شأن نزول جداگانه­اي ندارد. پس سياقش با اين آيات هماهنگ است، درپاسخ به آنها گفته شده سياق اين آيه ملاطفت و سياق آيات قبل و بعدش تهديد است و به خاطر مصونيت از تحريف و مصالح ديگر در ميان اين آيات قرار گرفته است. همچنين شبهه گران مصداق اهل بيت را كه پيامبر(صلي الله عليه و آله) در قول و عمل خود معرفي كرده بود ناديده گرفته و با استناد به روايات مخالفين و احاديث جعلي غير پنج تن از جمله زنان پيامبر و اقارب ايشان را مصداق اهل بيت شمرده­اند. از ديگر شبهات وارده در آيه شريفه تشريعي بودن اراده­ي الهي است آنان تكويني بودن را مستلزم جبر و اكراه مي­دانند در حالي كه اگر به وجوه افتراق اراده­ي تكويني و تشريعي بنگريم درمي­يابيم كه اراده­ي منظور در آيه، تكويني مي­باشد. آنان همچنين عصمت اهل بيت را مخدوش شمرده و دعاي پيامبر در حق اهل بيت را دليل عدم عصمت مي­دانند. نيامدن اسامي اهل بيت در آيه هم يكي ديگر از چيزهايي است كه آنان را در ايجاد شبهه برمي­انگيزد، يكي از پاسخ­هايي كه به آنها داده شده اين است كه روش قرآن كريم پرداختن به كليات است نه جزئيات.
   پس ثابت گرديد كه آيه بر غير 5 تن دلالت ندارد، شمول آن براي ساير ائمه معصومين هم از راه شأن نزول نيست بلكه از راه تأويل و تطبيق است.
 
استنادات
* قرآن كريم، ترجمه­ي مهدي الهي قمشه­اي
1.آصفي، محمّد مهدي(1385ش)، درآينه وحي-آيه تطهير-، ترجمه محمّدحسين نواب(چاپ اول)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
2.    آلوسي، محمود(1415ق)، روح المعاني في تفسير القرآن الكريم،، بيروت: دارالكتب العلميه.
3.   ابن ابي حاتم، عبدالرحمن بن محمّد(1419ق)، تفسير القرآن العظيم عربستان صعودي: مكتب نزار مصطفي الباز.
4.   ابن جوزي، ابوالفرح عبدالرحمان بن علي(1422ق)، زاد المسير في علم التفسير، بيروت، دارالكتب العربي.
5.    ابن منظور، محمّدبن مكرم(1413ق)، لسان العرب( چاپ سوم)،  بيروت: انتشارات دارالاحياء التراث العربي.
6.ابوالفتح رازي، حسين بن علی(1408ق)، روض الجنان و روح الجنان في تفسيرالقرآن، مشهد: بنياد پژوهشهاي آستان قدس رضوي
7.   ابو حیان اندلسی،محمد بن یوسف(1420ق)،تفسیر بحر المحیط،بیروت:مؤسسه دارالفکر.
8.   استاد ولي، حسين(1376ش)، حديث كساء و منزلت آن،تهران:انتشارات  شبر.
9.   اسعدي، محمّد(1384ش)، آيه تطهير نگرش ها و چالش ها، به نقل از برنامه نرم افزاري سفينه النجاه.
10.    اسلامي، محمّدجعفر(1383ش)، شأن نزول آيات(چاپ اول)، تهران: نشر ني.
11.  اسماعيل زاده، ايلقار(1382ش)، تفسير تطبيقي آيه تطهير از ديدگاه مذهب اهل بيت و اهل سنت(چاپ اول)، قم:انتشارات مركز جهاني علوم اسلامي.
12.     اشراقي، شهاب الدين ؛فاضل لنكراني،محمد( 1366ش)، اهل بيت با چهره­اي درخشان در آيه تطهير،قم:دفتر نشر فرهنگ.
13.           امين، نصرت(بانوي اصفهاني)،(1361ش)، مخزن عرفان در تفسير قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان.
14.           اميني، ابراهيم(1376ش)، بانوي نمونه اسلام فاطمه زهرا(س)،قم: نشر شفق.
15.           اميني، عبدالحسين( 1376ش)، فاطمه زهرا(س)، تهران: انتشارات استقلال.
16.     انصاريان، حسين(1386ش)، اهل بيت(ع) عرشيان فرش نشين(چاپ سوم)، قم: مركز علمي تحقيقاتي دار
العرفان.
17.           بابازاده، علي اكبر(1374ش)،تحليل سيره فاطمه زهرا، قم:انتشارات انصاريان.
18.            بابايي، علي اكبر(1388ش)، پرسمان عصمت شرحي بر آيه تطهير(چاپ اول)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
19.           بروجردي، محمّدابراهيم(1366ش)، تفسير جامع،  تهران: انتشارات صدرا.
20.           بيضاوي، عبدالله بن عمر(1418ق)، انوار التنزيل و اسرار التأويل، بيروت: دارالاحياء التراث العربي.
21.           ثعلبي نيشابوري، ابواسحاق احمد بن ابراهيم(14472ق)، الكشف و البيان عن تفسير القرآن، بيروت:دار
الاحياء التراث العربي.
22.     ثقفي تهراني، محمّد(1398ق)، تفسير روان جاويد، تهران: انتشارات برهان.
23.     جرجاني، ابوالمحاسن حسين بن حسن(1377ش)، جلاء الاذهان و جلاء الأحزان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
24.           جعفري، اسمر(1379ش)، نگاهي نو به آيه تطهير( چاپ اول)،قم: نشر نور علي نور.
25.           جوادي آملي، عبدالله(1387ش)، تجلي ولايت در آيه تطهير(چاپ دوم)،قم:انتشارات اسراء.
26.           حائري تهراني، علي(1377ش)، مقتضيات الدور و ملتقتات الثمر،  تهران: دارالكتب اسلاميه.
27.           حجت، محسن(1380ش)، تشيع چيست؟ و شيعه كيست؟(چاپ اول)،قم:دفتر انتشارات اسلامی.
28.           حسيني طهراني، محمّدحسين(1427ق)، امام شناسي(چاپ پنجم)، مشهد: انتشارات علامه طباطبايي .
29.           حسيني ميلاني، علی(1431ق)، آيه تطهير (چاپ اول)،قم: نشر حقائق.
30.      حسيني فيروزآبادي يزدي، مرتضي(1374ش)، فضائل الخمسه من صحاح السته، ترجمه: محمّدباقر ساعدي (چاپ اول) ،قم: انتشارات فيروزآبادی.
31.           حكيم،محمد سعید، اصول عقايد (1366ش)،  قم: دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
32.     حسيني شاه عبدالعظيمي، حسين بن احمد(1363ش )،تفسير اثناعشري ، تهران:انتشارات ميقات.
33.     خرازي، محسن(1380ش)، بدايه المعارف الالهيه في عقايد الاماميه، ترجمه: مرتضي متقي نژاد(چاپ اول)، قم : انتشارات عصر غيبت.
34.           ـــــــــــ و همكاران(1368ش)، زندگاني چهارده معصوم(چاپ اول)، قم: انتشارات مسجدمقدس جمكران.
35.           خسرواني، علي رضا(1390ق)، تفسير خسروي، تهران: انتشارات اسلاميه.
36.            ذكاوتي، عليرضا(1383ش)، اسباب النزول، تهران: نشر ني.
37.           راغب اصفهاني، حسين بن محمّد(1424ق)، مفردات الفاظ قرآن، تحقيق صفوان عدنان داوودي، قم :انتشارات ذوالقربي
38.            رضواني، علي اصغر(1384ش)، شيعه شناسي و پاسخ به شبهات(چاپ دوم)، تهران: نشر معشر.
39.           زمخشري، محمود(1407ق)، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، بيروت :دارالكتب العربی.
40.           سبحا نی، جعفر(1387ش)، راهنماي حقيقت(چاپ پنجم)، تهران: نشر معشر.
41.           ـــــــــــــــ(1386ش)، منشور جاويد(چاپ چهارم)،قم:موسسه امام صادق(ع).
42.           سبزواري نجفي، محمّدبن حبيب الله(1406ق)، الجديد في تفسير القرآن المجيد، بيروت: دارالتعارف للمطبوعات.
43.           سيوطي، جلال الدين(1404ق)، الدرالمنثور في تفسير الماثور، قم: كتابخانه­ي آيت الله مرعشي نجفي.
44.           شاذلي، سيد بن قطب(1412ق)، في ظلال القرآن ،قاهره: دارالشروق.
45.           شريف لاهيجي، محمّدبن علي(1373ش)، تفسير شريف لاهيجي، تهران: دفتر نشر راد.
46.           شمالي، محمّدعلي(1383ش)، شيعه شناسي مقدماتي(چاپ اول)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
47.     طباطبايي، محمّدحسين(1374ش)، الميزان في تفسير القرآن، ترجمه­ي: محمّدباقر موسوي همداني ، قم: دفتر انتشارات اسلامي جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
48.           طبرسي، ابي علي فضل بن حسن(1360ش)، مجمع البيان، ترجمه مترجمان، تهران: انتشارات فراهاني.
49.           طبري، ابوجعفر محمّدبن جرير(1412ق)، جامع البيان في تفسير القرآن، ، بيروت: دارالمعرفه.
50.     طوسي، محمّدبن حسن( 1377ش)،جوامع الجامع، ترجمه مترجمان ، مشهد: بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي.
51.     ــــــــــــــــــــــ،(1361ق)، التبيان في تفسير القرآن، بيروت: دارالاحياء التراث العربي.
52.            طيب، عبدالحسين(1378ش)، اطيب البيان في تفسير القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
53.     عاملی، جعفر مرتضي(1386ش)، اهل بيت در آيه تطهير، ترجمه: محمّد سپهري(چاپ چهارم)، قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم.
54.           عسگري، مرتضي(1376ش)، آيه تطهير در كتب دو مکتب،ترجمه: محمد جوا د کرمی،تهران:مجمع علمی اسلامی.
55.           فاضل لنكراني، محمّد ؛اشراقی، شهاب الدين ؛آيه تطهير رؤيه مبتكره(چاپ دوم)،قم:مركز فقه ائمه اطهار.
56.           فخرالدين رازي، ابوعبدالله محمّدبن عمر(1420ق)، مفاتيح الغيب،  بيروت: دارالاحياء التراث العربي.
57.           فرات الكوفي،ابوالقاسم فرات بن ابراهيم(1410ق)، تفسيرفرات الكوفي، تهران: سازمان چاپ و وزارت
 ارشاد اسلامي.
58.           فراهيدي، خليل بن احمد(1409ق)، العين( چاپ دوم)،قم : انتشارات هجرت.
59.           فیض کاشانی،حسن(1418ق)،الاصفی فی تفسیرالقران،قم:مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
60.           فيومي، احمد بن محمّد(1405ق)، مصباح المنير، قم: مؤسسه دارالهجرت.
61.           قرائتي، محسن(1383ش)، تفسير نور، تهران: مركز فرهنگي درسهايي از قرآن.
62.           قرشي، علي اكبر(1377ش)، تفسير احسن الحديث، تهران : بنياد بعثت.
63.     ــــــــــــــــــ،(1378ش)، قاموس قرآن ، تهران: انتشارات دارالكتب اسلاميه.
64.           قمي، علي بن ابراهيم(1367ش)، تفسير قمي، قم:انتشارات دارالكتب.
65.     قمي مشهدي، محمّدبن محمّدرضا(1368ش)،تفسير كنزالدقائق و بحرالغرائب، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت اسلامی.
66.           کاشانی، فتح الله(1336ش)، تفسير منهج الصادقين في الزام المخالفين،تهران : انتشارات علمي.
67.           مجلسي، محمّدباقر(1378ش)، حق اليقين(چاپ سوم)، تهران:انتشارات اسلاميه.
68.           ـــــــــــــــــ،(1363ش)،بحارالانوار(چاپ دوم)،  تهران: دارالكتب اسلاميه.
69.           مدرسي، محمّدتقي(1419ق)، تفسیر هدایت،ترجمه محمد آرام ، تهران: دارمجلي الحسين.
70.           مرتضوي، محمود(1387ش)، تلاش رسول خدا در تثبيت رهبري امام علي(ع)(چاپ اول)،مشهد: نشر يوسف فاطمه(س).
71.     مصطفوي، حسن(1416ق)، التحقيق في كلمات القرآن الكريم(چاپ اول )، تهران :انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
72.     مقدس اردبيلي، احمدبن محمّد ؛ صادق زاده ،مسیح ؛ زماني نژاد،علی اکبر(1378ش)، حديقه الشيعه(چاپ دوم)، قم: انتشارات انصاريان.
73.           مقدم، عبدالرزاق؛ امين زاده،محمد رضا(1375ش)، صديقه شهيده زهرا،قم : انتشارات اسلامي.
74.           مكارم شيرازي، ناصر و همكاران(1374ش)،(الف)، پيام قرآن(چاپ چهارم)، قم :مدرسه امام علي بن ابي طالب.
75.           ــــــــــــــــــــــــ ( 1374ش)، (ب)،تفسير نمونه، تهران: دارالكتب الاسلاميه.
76.           مطهري، مرتضي(1384ش)، امامت و رهبري (چاپ هشتم) ،تهران و قم: انتشارات صدرا.
77.     ميبدي، احمد بن ابي سعد(1371ش)، كشف الاسرار وعده الابرار، تهران: انتشارات اميركبير.
78.           نجفي خميني، محمّدجواد(1398ق)، تفسير آسان، تهران: انتشارات اسلاميه.
79.           نصير پور، محمّدقاسم(1372ش)، زندگاني فاطمه زهرا،تهران : دفتر مطالعات تاريخ اسلامي .
80.           واحدي، علي ابن احمد(1411ق)، اسباب نزول قرآن، بيروت: دارالكتب العلميه.
81.     هاشمي، علي(1383ش)، نشر و كتمان فضائل اهل بيت(ع)(چاپ اول)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خمينی.