چکیده
«لیس الذکر کالانثی» به معنای عدم همانندی زن و مرد می باشد. خداوند با بیانی صریح بین زن و مرد تفاوت قائل شده است، ولی با توجه به اعتدال در اسلام و عدالتی که خداوند مظهر آن است. این تعبیر در معنای ظاهری تفسیر نمی شود؛ بلکه با توجه به شأن نزول آیه «36» آل عمران، عظمت زن (حضرت مریم علیها السلام) نزد خداوند به دست می آید.
قرآن در بیش از ده سوره، در خصوص زنان بحث می کند و به وظایف و تفاوتهای زنان و مردان اشاره دارد. خداوند وجود اختلافات تکلیفی زن و مرد را به واسطة شرایط روحی و تکوینی آنان و در راستای نقش ایشان در جامعه بیان می کند. این به معنای بها ندادن و کم ارزش قلمداد کردن زن نیست، بلکه وی متناسب با شرایط خلقت وجودی و تکوینی خود دارای امتیازات خاص شده است.
تفاوت زن و مرد نیز به واسطة نقش آنان در جامعه تعیین شده است به طوری که از نظر اسلام، مرد از نظر قدرت، کفایت و ... دارای مسئولیت های اجتماعی است و باید در جهت حفظ آرامش و رفاه خانواده قدم بر دارد و زن نیز سمت مادری و نقشهای اساسی تربیتی و مدیریتی را داراست. اگر شبهاتی در این زمینه مطرح می شود، تنها به دلیل ناآگاهی نسبت به جایگاه ها می باشد.
با تأمل و تدبّر در آیات قرآن کریم که منبع کامل و عظیم برای مسلمانان است می توان ثابت کرد که نه تنها تفاوتی وجود ندارد بلکه برابریبین زن و مرد، بسیار واضح و قابل مشاهده می باشد و هیچ گونه فرقی از نظر جنبههای انسانی و مقامات معنوی میان زن و مرد در برنامههای اسلام وجود ندارد؛زیرا به هنگام بیان ویژگیهای مؤمنان و اساسیترین مسائل اعتقادی،اخلاقی و عملی، زن و مرد را در کنار یکدیگر همچون دو کفه یک ترازو قرار میدهدو برای هر دو پاداشی یکسان،بدون کمترین تفاوت قائل میشود.
در این اثرسعی شده است با استناد به آیات و مطالعةدقیق تر متون دینی، نگرشی کاربردی و بی طرفانه به 2 جنس زن و مردشود.
کلید واژه ها: عظمت زن، تفاوت زن و مرد، نقش تربیتی زنان، قضاوت زنان، ارث زنان، نقصان عقل، مقام زن.
نتیجه گیری
در قرآن مجید ده ها آیه وجود دارد که با بیان صریح می فرماید زن و مرد از یک حقیقت واحد آفریده شده اند و هیچ تفاوت و ارجحیتی بین آن ها نیست مگر در انسانیت و تقوی. با این اوصاف به آیه ای بر می خوریم که باز با بیانی صریح می فرماید که مرد همانند زن نیست « لیس الذکر کالاُنثی»، اما با نگاهی دقیق و با توجه به شأن نزول آیه عظمت حضرت مریم (سلام الله) ثابت می گردد که شاید اگر به جای ایشان پسری به دنیا می آمد نمی توانست به اندازه ی وی کانون جلالت و فضیلت باشد.
بی شک در هر جامعه ای بحث تفاوت بین زن و مرد بسیار جنجال برانگیز است به طوری که بسیاری از زنانی که گمان می کنند مورد ظلم واقع شده اند، در مقابل چنین مسئله ای ایستادگی کرده و جنبش ها و نهضت های مخالف را تشکیل داده اند تا ثابت کنند زن و مرد یکسانندو شعار تشابه و تساوی سر می دهند، این افکار نادرست پیامدی جز فروپاشی خانواده و مهم تر از همه تحقیر شخصیت زن را، در پی نداشته است.
بعضی نیز چنین تصور میکنند که اسلام کفه سنگین شخصیت را برای مردان قرار داده، و زنان در برنامه اسلام چندان جایی ندارند؛ شاید منشأ اشتباه آنها پارهای از تفاوت های حقوقی است که هر کدام دلیل و فلسفه خاصی دارد، ولی با تأمل و تدبّر در آیات قرآن کریم که منبع کامل و عظیم برای مسلمانان است می توان ثابت کرد که نه تنها تفاوتی وجود ندارد بلکه تساوی بین زن و مرد، بسیار واضح و قابل مشاهده می باشد و هیچ گونه فرقی از نظر جنبههای انسانی و مقامات معنوی میان زن و مرد در برنامههای اسلام وجود ندارد؛
زیرا به هنگام بیان ویژگیهای مؤمنان و اساسیترین مسائل اعتقادی و اخلاقی و عملی، زن و مرد را در کنار یکدیگر همچون دو کفه یک ترازو قرار میدهد، و برای هر دو پاداشی یکسان بدون کمترین تفاوت قائل میشود. در قرآن و اسلام زن و مرد همسان بوده و تفاوت های موجود که در ارتباط با موقعیت اجتماعی و شرایط طبیعی آن هاست، مربوط به نقش، ظرافت و لیاقت هر یک می باشد و حقوق آنان براساس همین شرایط و وظایف معین شده است.
لذا این تفاوت های خاص هیچ کدام باعث کاستی کمال آنان نیست زیرا هدف والای خلقت همان کمال و شکوفایی است. از سوی دیگر برتری زنان در صفات جمالیه و برتری مردان در صفات جلالیه مؤید این مطلب است، ولی این مسئله نیز به هیچ عنوان ملاک برتری نیست، بلکه نقش مکمل برای دیگری دارد و دلیل ارجحیت نمی باشد
منابع و مآخذ
* قرآن کریم.
* نهج البلاغه، ترجمه دشتی.
1ـ پزشکی، محمد(1387)، صورت بندی مطالعات زنان در جهان اسلام، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2- جعفری، یعقوب (1376)، تفسیر کوثر، قم: انتشارات هجرت.
2- جوادی آملی، عبدالله (1386)، زن در آیینه ی جلال وجمال (چاپ 16)، قم: اسراء.
4- ------------- (1387)، تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
5- حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409)، وسایل الشیعه، مصحح مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
6- حکیمی، محمدرضا و محمد و علی(1380)،الحیاه، ترجمه احمد آرام، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
7- شکرانی، علویه (1370)، زن موجود ناشناخته (چاپ دوم)، اصفهان: نشر مکتب معصومه (سلام الله علیها).
8- طباطبایی، محمد حسین (1388)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، چاپ 28، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه ی قم.
9ـ ------------- (1384)، زن در اسلام، مصحح محمد مرادی، قم: دفتر نشر و تنظیم آثار علامه طباطبایی.
10- ------------- (1387)، زن در قرآن، قم: نشر هاجر.
11- عطیله الأبرشی، محمد (1378)، جایگاه زن در اسلام، ترجمه بهجت افروز، تهران: انتشارات امید آزادگان.
12- فهیم کرمانی، مرتضی (1374)، چهره ی زن در آیینه ی اسلام و قرآن (چاپ ششم)، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
13- کوهی، محمدرضا ( 1384)، آسیب شناسی شخصیت و محبوبیت زن(چاپ دوم)، قم: انتشارات اتقان.
14- مؤسسه ی فرهنگی قدیر ولایت (1386)، شخصیت و حقوق زنان در آیینه ی رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی (چاپ دوم)، تهران: قدر ولایت.
15- مجلسی، محمدباقر(1403)، بحارالانوار(چاپ دوم)، مصحح جمعی از محققان، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
16- مطهری، مرتضی ( 1388)،نظام حقوق زن در اسلام ( چاپ پنجم)، تهران: انتشارات صدرا.
17- مکارم شیرازی، ناصر (1386)، تفسیر نمونه(چاپ چهل و چهارم)، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
18- همایونی، علویه (1383)، زن مظهر خلاقیت الله (چاپ دوم)، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مقالات
1- پور علمداری، پریسا (1389)، فمینیسم فریبی بیش نیست، ماهنامه ی پیام زن، ش4، صص 67ـ 64.
2- رضوانی، علی اصغر ( 1385)، بررسی مسائل شبهه انگیز در مورد زنان، ماهنامه ی شمیم یاس، ش 45، صص 19ـ17.
3- ------------- ( 1385)، بررسی مسائل شبهه انگیز در مورد زنان، ماهنامه ی شمیم یاس، ش 44، صص 21ـ19.
4- سبحانی، جعفر(1387)، زن از دیدگاه قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)، فصلنامه ی نور اندیشه، ش 9، صص 71ـ61.
5- علاسوند، فریبا (1382)، فمینیسم خاستگاه کنوانسیون، فصلنامه کتاب نقد، ش29، صص 20-17.
6- ---------- (1383)، نگاهي گذرا به مباني و تفاوت ها در فقه زنان (1)، ماهنامه حوراء ، ص9 .
سایت
1- میرشکار، اصغر(1391)، سیمای زن از نگاه امام خمینی (ره)، مجله اینترنتی هم اندیشی.
http://www.hamandishi.net/2010/component/.../143- 1389-05-22-14-22-8.htm
