پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چکیده

خداوند انسان را با همه لوازم درونی و بیرونی مورد نیاز او برای رسیدن به لقای خود آفریده است. هر انسانی به تناسب عقاید و اندیشه خود حرکت و رفتار می­کند. این اندیشه ممکن است از علم یا گمان برخاسته باشد.          

در فرهنگ دینی «ظن» به معنای شک و یا اطمینانی که به حد یقین نرسد به کار رفته است؛ از همین رو «ظن» به اعتبار متعلقش مذموم  و یا ممدوح است.

  یکی از مهم­ترین موانع نظری سیر و سلوک به سوی خداوند ـ که می­تواند علتی برای ایجاد موانع عملی این سیر شود- «پندارگرایی» باطل و مذموم است که در زمینه­های مختلفی از اعتقاد و اخلاق و... وارد می­شود. از این رو شناخت این مانع اساسی لازم است. قرآن کریم ضمن توبیخ انواع مختلف گمان­های باطل، ریشه ها و عوامل بینشی و گرایشی چنین پندارهایی را هم ذکر کرده است. عوامل بینشی مانند وسوسه­های فکری شیاطین، جهل و غفلت از خدا و آخرت، استفاده نکردن از ابزار ادراک، حس­گرایی، اعتماد به اکثریت و عوامل گرایشی همچون پیروی از هوای نفس، آرزوهای طولانی، حب دنیا، استکبار و نفاق است.

از آنجا که قرآن کتاب هدایت و تربیت است با ذکر این ریشه­ها، راه­های علمی و عملی درمانی برای هرکدام را بیان کرده است. راهکارهایی چون خود شناسی، خدا شناسی، تقوا، یاد خدا و آخرت و دوری از توجه به دنیا تا انسان به وسیلۀ آنها به مقام انسانیت خود رهنمون شود.

 

کليد واژه­ ها: پندارگرایی، ظن، اتباع ظن، خطاهای ادراکی، حس گرایی، سیر و سلوک.