پارس آباد، حوزه علمیه ثامن الحجج (ع)
چکیده
همواره در زندگی انسان ها و اجتماعات بشری سنت ها و قوانین طبیعی والهی حاکم است و این سنت ها به عمل ،رفتار و کارکرد این اقوام و مردم بستگی دارد. مراد از سنت عبارت است ازروشی که خداوند برای تدبیر جهان ، اتخاذ فرموده است یا قوانین ثابتی که به فرمان الهی بر جهان هستی حکم فرماست . خداوند حکیم به مقتضای آثار وضعی و اعتباری اعمال و افکار غخوب و بد آدمی، سلسله قوانینی را بر جامعه و تاریخ جاری ساخته که امور معنوی و تشریعی عالم را با آن ها تدبیر می کند که از آن ها در فرهنگ قرآن کریم به سنن الهی یا سنت های تاریخی و اجتماعی تعبیر می شود. سنت به معنای راه و روش و طریقه ای که جامعه در آن سیر می کند می باشد.
اما سنت های زندگی در قرآن کدامند؟ مراد از بیان سنت های الهی در قرآن چیست؟ در این پژوهش سعی شده از طریق مطالعه منابع به این سوالات پاسخ داده شود.
خداوند متعال در آیات متعددی از جمله آیة 38 سورة احزاب «سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَقْدُورًا» و آیه 43 سوره فاطر: «فَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا» به سنت اشاره کرده است . بدیهی است مراد از ذکر سنت های مقرر الهی در حق امت های پیشین، از آن روی است که مردم پند گیرند تا اگر کسی مرتکب اعمالی شود که آنان شدند، قطعا همان سنت های معلول در حق گذشتگان گریبان گیر آنان نیز خواهد شد.
میتوان هدفمندی، تبدیل ناپذیری، حتمی بودن سنن الهی و ماندگاری را ویژگی های سنت الهی دانست. زیادت ضلالت، تزیین اعمال، املاء و استدراج پیامد رویگردانی از سنت الهی می باشد که در مقابل آن ها زیادت نعمت های معنوی و اخروی، پیروزی بر دشمنان، تحبیب و تزیین اعمال از جمله کارکردهای سنت های الهی و آثار مثبت آن است که در این اثر سعی شده موارد ذکر شده به تفصیل بیان شود.
کلید واژه ها: سنت، زندگی، سنت های مقید و سنت های مشروط، استدراج، املاء، امهال، تحبیب و تزیین اعمال
نتيجه
جهان يك نظام قاطع و غيرقابل تبديلي دارد و با ضميمه شدن اصل «توحيد مبدأ» ارتباط و پيوستگي قاطع و عمومي بين همه ي حوادث جهان استنباط مي گردد. جهان هستي با يك سلسله نظامات و قوانين ذاتي و لايتغير اداره مي شود. به موجب آن هر شيء و هر پديده مقام و مرتبه و موقع خاصي دارد، تغيير و تبديل در آن راه ندارد. قرآن كريم، نه تنها قانوني بودن و سنت داشتن آفرينش را گوشزد مي كند، برخي از سنن مخصوص را نيز معرفي مي كند.
1. هيچ يك از اعمال خوب و بد فردي يا اجتماعي مردم، خارج از حوزه سنت هاي الهي نيست؛ لكه عكس العمل هر يك از ان ها به مقتضاي اثر وضعي و بر اساس راه هاي قانونمند انجام مي پذيرد.
2. حريم سنت هاي الهي بايد هم چنان حفظ شود و ناديده رفتن آن ها حاكي از ضعف عقيده، طغيان فكري و طاغوت گرايي است، چرا كه سنن الهي در مجراي اراده او است.
3. جوامع ديني با رعايت اصول و شرایط مددرساني ممكن است در نوسانات و فراز و فرودهايي قرار گيرند؛ ولي در پايان از نصرت الهي برخودار مي شوند و هيچ گاه در بن بست نمي مانند: مانند جنگ تحميلي و انقلاب اسلامي جزر و مدهاي فراواني ديد، ولي عاقبت بر بام بند پيروزي فرود آمد.
4. ما نبايد مظاهر نصرت و امداد الهي را به امور محسوس محدود كنيم بلكه برخي از امور معنوي و نامحسوس نيز از نيروهاي امدادي خدا در حساب اند؛ توضيحات خاص الهي، حال دعا و نيايش، از جمله آن ها به شمار مي روند.
منابع و مآخذ
قرآن کریم
1. ابونصر محمد بن مسعود عیاشی ، تفسیر عیاشی
2. بحراني، هاشم، ترجمه و تفسير روايي برهان، مترجمان رضا ناظميان و همكارانش، تهران، كتاب صبح با همكاري نهاد كتابخانه هاي عمومي سراسر كشور، 1390
3. بهرام پور ابوالفضل،تفسیر یک جلدی مبین ،قم ،آوای قرآن ، 1390
4. جوادی آملی عبدالله ، شناخت شناسی در قرآن ، قم ، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم ، 1370
5. حامد مقدم احمد ،مقاله سنت های اجتماعی در قرآن کریم، مشكوة، ش11، 1387
6. حسن علی بن ابراهیم قمی ،تفسیر قمی ،قم ، موسسه دارالکتاب للطباعه والنشر ،1404
7. حسین اسکندری ،آیه های زندگی ،تهران ،سروش ،1383
8. دهخدا، علي اكبر، لغت نامه ي دهخدا، ج32، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1345
9. راغب اصفهاني، ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، تهران، مرتضوي، 1381
10. راغب اصفهاني، مفردات الفاظ قرآن، چاپ اول، بيروت، دار السّاميّه، 1996م 1416هـ
11. سلیمی مهدی، مقاله سنت های الهی در قرآن ،1390
12. صدوق ابن بابویه ،معانی الاخبار ،مترجم عبدالعلی محمدی شاهرودی ،تهران ، دارالکتب الاسلامیه ،1377
13. طباطبائي، تفسير الميزان، بيروت، ج7، چاپ اول، مؤسسه ي الاعلمي للمطبوعات، 1411هـ 1991م
14. طباطبائي، محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه ي محمدباقر موسوي همداني، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1387
15.طبرسي، ابوعلي فضل بو حسن، تفسير جوامع الجامع، ترجمه ي احمد اميري شادمهري، مشهد، بنياد پژوهش هاي اسلامي، 1387
16.طبرسي، تفسير مجمع البيان، بيروت، ج4، چاپ اول، دارالحيا التراث، العربي، 1412هـ 1992م
17.طبرسي، فضل بن حسن، تفسير مجمع البيان، ترجمه ي هلي كرمي، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1380
18.عبد علي بن العروسي الحويزي، تفسير نورالثقلين، قم، المطلبعه العلميه، 1383
19.فرقانی قدرت الله ،سنت امداد در زندگی بشر از دیدگاه قرآن ، سال پنجم ،شماره 17
20. فصلنامه مبین نخستین فصلنامه قرآن پژوهشی به زبان فارسی ،مباحث تفسیر ،حمید رضا باقری
21. فيض كاشاني، محمد حسين، تفسير صافي، قم، نشر نويد اسلامي، 1386
22. قاضی زاده کاظم ، مقاله سنت های حاکم بر جوامع بشری از نگاه قرآن
23. قانع علی احمد ، علل انحطاط تمدن ها از دیدگاه قرآن ، تهران ، سازمان تبلیغات اسلامی ،137924.
24. قرائتي، محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگي درس هايي از قرآن، 1389
25. قرشي، علي اكبر، قاموس قرآن، ج3و4، چاپ هفتم، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1376
26. کرمی علی و دیگران ، ظهور و سقوط تمدن ها لز دید گاه قرآن ،قم ، نسیم انتظار ، 1383
27. کلینی رازی، محمدبن یعقوب ، اصول کافی،ترجمه ی محمد باقر کمره ای ،قم ،انتشارات اسوه ،1379 28. اجلال زهرا ،مقاله اصلی ترین وسیله برای آزمایش انسان ،1390
29. گلپایگانی ربانی علی، ایضاح الحکمه فی شرح بدایه الحکمه ، قم ، مرکز جهانی علوم اسلامی 1371
30. مجله رشد آموزش معارف اسلامی ، بهار 1385،شماره 60
31. مصباح یزدی محمد تقی، جامعه و تاریخ از نگاه قرآن ،قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) ، 1390
32. مغنيه، محمدجواد، تفسير كاشف، ترجمه ي موسي دانش، قم، بوستان كتاب، 1383
33. مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1361
34. مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، ج1، انتشارات صدرا، چاپ 8، 1377
35. نجفی علمی محمد جعفر، برداشتی از جامعه و سنن اجتماعی در قرآن ، تهران ،وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ،1371
36. وفا، جعفر، سیری در سنت های الهی، مربیان، ش40، بهار 1391 37. هاشمي رفسنجاني، اكبر، تفسير راهنما، قم، بوستان كتاب، 1386
