پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

قرآن كريم منبع نخستين تشريع در نظام خانواده است، اما فهم آن بسته به شيوه‌ي استنباط فقيه، نتايج متفاوتي در ساختار حقوقي و اجتماعي خانواده برجاي مي‌گذارد. پژوهش حاضر به بررسي تطبيقي روش‌شناسي فقه‌القرآني شهيد ثاني و قطب‌الدين راوندي در حوزه‌ي احكام خانواده اختصاص دارد. هدف اصلي اين تحقيق، تحليل نحوه‌ي تعامل دو فقيه با نصّ قرآني و شيوه‌ي استنباط احكام از آيات مربوط به تشكيل خانواده، اداره خانواده و انحلال خانواده است. اهميت و ضرورت تحقيق در اين است كه با بررسي تطبيقي روش‌شناسي فقه‌القرآني شهيد ثاني و قطب‌الدين راوندي، مسير تحول فهم فقهي از قرآن در حوزه‌ي احكام خانواده روشن مي‌شود. اين پژوهش به بازسازي مباني نظري فقه‌القرآن و ارائه‌ي الگويي نظام‌مند براي استنباط قرآني در مسائل خانوادگي كمك مي‌كند. ازاين‌رو، مطالعه‌ي آن ضرورتي علمي و كاربردي در تقويت فقه‌القرآن معاصر دارد. اطلاعات اين تحقيق به شيوه‌ي كتابخانه‌اي اسنادي گردآوري شده است و داده‌ها از طريق استخراج متن، تحليل موضوعي آيات و مقايسه‌ي تطبيقي روش‌هاي استنباطي 2 فقيه گردآوري شده‌اند. يافته ها حاكي از آن است كه شهيد ثاني با رويكردي اصولي تحليلي نظام‌ساز، قرآن را منبع توليد قواعد كلان فقه خانواده مي‌داند. وي با بهره‌گيري از اصول فقه، عقل و تحليل زباني، از ظاهر آيات فراتر رفته و تلاش مي‌كند ساختار عام تشريع خانواده را بازسازي كند. در مقابل، قطب راوندي نماينده‌ي مكتب نقلي تفسيري لغوي است كه بر ظاهر لفظ، نحوه‌ي تركيب نحوي و شأن نزول تمركز دارد و استنباط احكام را در سطح اجراييِ نصوص دنبال مي‌كند. هر دو فقيه به قرآن و سنت استناد مي‌كنند، اما جهت‌گيري فكري آن‌ها متفاوت است: شهيد ثاني نظام‌ساز و فلسفه‌محور، و راوندي ظاهرگرا و شرح‌محور. فقه‌القرآن شهيد ثاني زمينه‌ساز تحول از تفسير صرف آيات به نظام حقوقي خانواده در فقه شيعه بوده، در حالي كه روش قطب راوندي ريشه‌ي نخستين تفسيرهاي فقهي ـنقلي قرآن را نمايندگي مي‌كند. كليدواژه: شهيد ثاني، قطب راوندي، آيات خانواده، فقه القرآن، فقه خانواده.