پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

نظريه اعتباريات، از نوآوري‌هاي فكري علامه طباطبايي، نقشي بنيادين در تفسير قرآن كريم ايفا كرده است. اين نظريه با تفكيك ميان مفاهيم حقيقي و اعتباري، چارچوبي تازه براي فهم آيات قرآن ارائه مي‌دهد و در تحليل موضوعات خداشناسي و انسان‌شناسي در تفسير الميزان تأثير عميقي داشته است. هدف اين پژوهش آن است كه با تكيه بر نظريه اعتباريات، نشان دهد چگونه علامه طباطبايي در تبيين مفاهيم الهي و انساني قرآن، از اين نظريه بهره برده و به فهمي دقيق‌تر و فلسفي‌تر از آيات دست يافته است. پژوهش حاضر با روش توصيفي-تحليلي به بررسي اين تأثير پرداخته و نشان مي‌دهد كه علامه طباطبايي در تبيين بسياري از مفاهيم قرآني، از نظريه اعتباريات بهره گرفته است و به اين نتيجه دست مي‌يابد كه در حوزه خداشناسي، علامه مفاهيمي مانند مالكيت، تكلم، ولايت، حكم و افعال الهي را از جمله اعتبارياتي مي‌داند كه انسان بر اساس نيازهاي اجتماعي خود وضع كرده و در حقيقت، اين امور در ذات الهي راهي ندارند. وي تلاش مي‌كند تا مفاهيم بشري را كه رنگ و بوي محدوديت دارند، از ذات مطلق خداوند دور سازد. در حوزه انسان‌شناسي، اين نظريه بر مباحثي چون معاد، اخلاق و مسائل اجتماعي تأثير گذاشته است. علامه معتقد است كه در قيامت، اعتباريات دنيوي كنار مي‌روند و حقيقت امور آشكار مي‌شود. همچنين، در اخلاق و اجتماع، بسياري از مفاهيم مانند حسن و قبح و روابط اجتماعي، ساخته‌ي نيازهاي بشري هستند. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه نظريه اعتباريات نه‌تنها در فهم دقيق‌تر آيات قرآني مؤثر بوده، بلكه چارچوبي نوين براي تحليل موضوعات الهياتي و انسان‌شناختي در تفسير قرآن ارائه داده است. دامنه اين تحقيق كتب تفسيري، روايي و علوم قرآني مي‌باشد. كليدواژگان: علامه طباطبايي، نظريه اعتباريات، مفاهيم اعتباري، خداشناسي، انسان‌شناسي.