پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

اين پژوهش به نقد و بررسي ديدگاه ابن‌تيميه در مسأله تعارض عقل و نقل با تأكيد بر صفات خبري بر اساس كتاب «درء تعارض العقل و النقل» اختصاص داشت. اهميت تحقيق از آن‌جا ناشي شد كه انديشه‌هاي ابن‌تيميه بر جريان‌هاي سلفي و برداشت‌هاي معاصر از دين تأثير گذاشته بود و فهم محدود او از عقل غيرقطعي و صفات خبري به برداشت‌هاي سطحي و حتي افراطي منجر ‌گرديد. هدف پژوهش، تبيين نظام‌مند ديدگاه كلامي ابن‌تيميه و ارائه الگويي روشن براي فهم نسبت عقل و نقل بود. روش تحقيق، توصيفي ـ تحليلي و مبتني بر منابع كتابخانه‌اي، به‌ويژه متن محوري كتاب «درء تعارض العقل و النقل»، اتخاذ شد. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه ابن‌تيميه تعارض عقل و نقل را در سه دسته صورت‌بندي كرد: ۱) نصوص صحيح در برابر عقل صريح، ۲) نصوص صحيح در برابر عقل غيرصريح، و ۳) نصوص و عقل غيرصريح. در تمامي اين موارد، نصوص معتبر بر عقل مقدم ‌شد و عقل غيرقطعي نقش محدودي ايفا ‌كرد. همچنين، صفات خبري مانند يد، وجه و استواء همان‌گونه كه در نصوص آمده بود پذيرفته ‌شد و هرگونه تشبيه به مخلوقات ممنوع ‌گرديد. نتايج نقادانه پژوهش نشان داد كه محدود كردن عقل غيرقطعي و تمركز صرف بر نصوص، فهم دين را محدود ‌كرد و احتمال برداشت‌هاي نادرست را افزايش ‌داد. بررسي دقيق صفات خبري و تعارض‌هاي ظاهري، ضرورت ايجاد توازن ميان عقل و نص و تحليل ژرف متون ديني را آشكار ‌ساخت و هم‌زمان نقاط ضعف استدلال‌هاي ابن‌تيميه و مذهب سلفيان را نمايان ‌كرد.