پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده اصول اخلاقي درمورد رفتارهاي اختياري انسان كه خوب، بد، بايسته يا نابايسته، درست يا نادرست است ميباشد و هدف آن سعادت و كمال و رشد و ارتقاء وجودي و فلاح انسان است و داراي مراتب طولي است و منشأ آن تنها اراده تكويني خالق متعال است. فقه نيز دانستن احكام شريعت از راه استدلال و برهان است و به استنباط احكام شرع از روي رأي و اجتهاد تفقه گفته ميشود. به احكامي كه مربوط به حوزه خانواده ميشود و خداوند متعال آنها را وضع كرده و مبيّنان شريعت آن احكام را بيان كرده اند فقه خانواده گفته ميشود كه مجموعه احكام شرعي خانواده و وظايف فقهي هركدام از افراد خانواده )زن و شوهر و فرزندان( را بيان ميكند. اعضاي خانواده علاوه بر انجام مسائل فقهي و وظايف ديني بايد به رعايت اصول اخلاقي پايبند باشند. در قرآن كريم احكام فقهي و اخلاقي با هم بيان شده اند، به ويژه در روابط خانوادگي و مسائل زناشويي تقريباً در همه مواردي كه احكام فقهي بيان شده احكام اخلاقي هم ذكر شده است. علت اين همراهي فقه و اخلاق اين است كه احكام فقهي نميتوانند به تنهايي سعادت و كمال انسان را تضمين كنند و هدف باالتر دستيابي انسانها به كمال معنوي از طريق اجراي اخلاق محقق ميشود. فقه و اخلاق بايد همديگر را تأييد و تكميل كنند و در كنار يكديگر باشند. البته در بخش خانواده، نه تنها فقه باب خانواده با اصول اخلاقي هماهنگ است، بلكه گاهي اخلاق مقدم بر وظايف فقهي قرار ميگيرد. طبيعت خانواده و نوع رابطه ي اعضا به گونه اي است كه حقوق فقهي به تنهايي قادر نيست اين روابط را تنظيم و تعديل كند و براي مصالح خانواده بهتر است به جاي طرح مباحث »حقوق خانواده« اولويت به »اخلاق خانواده« داده شود زيرا خانواده را اخلاق اداره ميكند و حقوق براي شرايط غيرعادي است، زماني كه بين زن و شوهر ناسازگاري بوجود آمده در اين صورت حقوق به كار ميآيد. حقوق، زن و شوهر را مانند دو مدعي در مقابل هم قرار ميدهد كه هر يك خواهان حق خود و استيفاي آن است. اخلاق به جاي دستورهاي خشك و بيروح، به تفاهم، مدارا، احسان، عشق و تعامل و ... توصيه ميكند و وحدت معنوي كه از يك زندگي مشترك انتظار ميرود فقط در گرو آموزههاي اخالقي است. قوائد و قضاياي اخلاقي مربوط به خانواده در منابع اصلي فقه و حقوق )قرآن و سنت( بسيارند.