پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

شايعه جزء اطلاعات غير رسمي است كه از منابع نامشخص و يا تأييد نشده جريان يافته و در جهت دهي افكار عمومي نقشي موثر دارد. در مورد امام چون منصبش خدايي است، بعد ديني و اطاعت امر خدا، علاوه بر عواملي مثل پايبندي به اصول و عقايد مشترك، انگيزه پيشرفت و رسيدن به اهداف مشترك نيز در اتحاد و همراهي مردم و اطاعت امر امام تاثير بسزايي دارد و شايعه بر هر كدام اين موارد، نقش مهم و اثري منفي دارد. با توجه به نقش شايعه و اثرات آن در ابعاد مختلف زندگي اجتماعي، به ويژه بروز فتنه‌ها، و اهميت فتنه‌ها در تفرقه و تضعيف جامعه اسلامي، اين پژوهش در پي پاسخ به اين سؤال است كه نقش شايعه پراكني در فتنه‌هاي عصر امام علي عليه‌السلام چيست؟ اين اثرات به چه نحو بود؟ روش تحقيق، توصيفي- تحليلي بود و جمع‌آوري اطلاعات با روش كتابخانه‌اي انجام شد. يافته‌ها بيان‌گر اين بود كه دشمنان در دوره‌هاي مختلف همواره از حربه شايعه بهره گرفته‌اند. در زمان قبل از حكومت امام، از جمله از زمان رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم، و همچنين در عصر حكومت امام علي عليه‌السلام موجب بروز فتنه‌هاي بسياري شد،اثرات منفي بسياري در ميدان‌هاي مختلف، به ويژه در ميدان مبارزه شد، عدم همراهي و ياري امام در موارد بسياري از جمله در نبرد با شاميان شد. شايعاتي مثل دست داشتن امام در قتل عثمان، در به راه انداختن جنگ جمل و صفين، تغيير تعبير سخن پيامبر در مورد قاتل عمار در جنگ صفين، شايعه شكستن سد فرات و... موجب ايجاد فرقه هايي مثل خوارج و به راه‌انداختن جنگ‌هاي داخلي شد كه تبعات ناگواري در جامعه اسلامي آن زمان بر جاي گذاشت. نتيجه: شايعه اثري مهم و انكار ناپذير در نافرماني كوفيان از امام علي عليه‌لسلام داشت.