پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

بهره‌گيري از انواع استدلال در مناظره، سبب رشد جامعه و ارتقاي سطح فرهنگي مردم مي‌شود. از جلوه‌هاي والاي مناظرات امام رضا عليه السلام استدلال‌هايي قوي است كه امام متناسب با مخاطبان خود از آنها استفاده كردند. امام به‌عنوان كامل‌ترين الگوي مؤمنين، با دلايل عقلي و بهره‌جويي از انواع قياس به دفاع از حقانيت اسلام و بالاخص شيعه پرداختند. پرداختن به اين موضوع مي‌تواند به‌نوعي بيان‌كننده جايگاه عقل و عقلانيت در تعاليم اسلام باشد و نيز مي‌تواند پاسخگوي كساني باشد كه منكر حجيت عقل در اثبات معارف دين هستند. با توجه به چنين ضرورتي، اين پژوهش، با استفاده از روش جمع‌آوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي و سپس تحليل و پردازش داده‌ها به واكاوي قياس‌هاي استفاده‌شده در مناظرات امام رضا‌ عليه السلام پرداخته است تا با كاربردي‌كردن اين روش تسهيلي در استفاده از انواع قياس در برابر خصم حاصل شود و راه پاسخگويي به شبهات اعتقادي هموار شود. با بررسي مناظرات امام رضا‌عليه السلام دريافتيم كه احتجاجات امام در دو حوزه خداشناسي و راهنماشناسي است كه در هر دو حوزه، از انواع و اشكال مختلف قياس بهره برده‌اند. همچنين دريافتيم امام رضا‌ عليه السلام با استفاده از قياسهاي اقتراني و استثنايي، وجود خدا را بر ملحدان اثبات كرده و ادلة آنها مبني بر عدم وجود خدا را رد كرده‌اند. علاوه بر آن، امام صفات ثبوتي و سلبي باري تعالي را با بياني ساده، ولي محكم در شكل انواع قياس تبيين كرده‌اند. با بررسي در حوزه راهنماشناسي، به اين نتيجه رسيديم كه ايشان با استفاده از قياسهاي اقتراني و استثنايي، نبوت پيامبر اكرم و امامت اهل‌بيت عليهم السلام را اثبات كرده‌اند. علاوه بر آن به رد ادعاي خلافت مدعيان اين امر پرداخته و لازمة اين امر را علاوه بر عصمت، نصب الهي دانسته‌اند. همچنين ايشان با اثبات نيازمندي و مخلوق‌بودن اميرالمؤمنين علي عليه السلام، با تفكر غلات مخالفت كرده‌اند. امام، لازمة مقام امامت را صفات و ويژگي‌هايي برمي‌شمارند كه عقول مردم از درك آن عاجرند و با قياس استثنايي به اثبات اين موضوع مي‌پردازند.