پایگاه معاونت پژوهش حوزه های علمیه خواهران سراسر کشور

چكيده موضوع پايان نامه حاضر بررسي مسوغات كذب در فقه اماميه با رويكرد كذب فعلي است كه با هدف شناخت ديدگاه فقه در مورد كذب و مسوغات آن از نظر جواز يا عدم جواز با روش توصيفي- تحليلي مورد بررسي قرار گرفته است. كذب يكي از مناهي جدي و پر شمار شريعت و سيرت بزرگان است و مفهومي مشهور و عرفي به معناي قول غير واقع است از آن‌جا كه بين مباحث اخلاقي كه در واقع ضمانت اجراي اخروي در مورد آن‌ها مطرح است در قياس با فقه كه وجه ضمانت اجراي دنيوي در مقام پاسخگويي به روابط اجتماعي و حاكميتي را ملحوظ مي دارد، به مواردي بر مي‌خوريم كه در واقع دروغ حتي به معناي اخلاقي آن را با شرايط و حدود معين شده‌اي با تأسي از مباني فقهي خاص خود يعني آيات، روايات، عقل و اجماع تجويز مي‌نمايد. به اين موارد در اصطلاح مسوغات كذب گفته مي‌شود . در اين حيطه موارد و مصاديقي نيز وجود دارد كه با مفهوم كذب ارتباط وثيقي داشته و به نوعي يا خود داراي مفهوم كذب هستند و يا نتيجه كذب بر آ‌ن‌ها مترتب مي‌شود.مواردي مانند:تهمت، غيبت، افترا، سب ناروا، قذف و ... را مي‌توان بيان كرد كه صرفاً در لسان و گفتار آدمي بوده و از نوع كذب لساني يا گفتاري است؛ اما در نقطه مقابل و ناظر بر محوريت بحث حاضر موارد و مصاديقي از كذب و مسوغات آن را در حيطه كذب فعلي و رفتار انسان مي‌توان بيان نمود كه از آن به كذب فعلي تعبير مي‌شود.در اين حيطه نيز مصاديق بسياري مانند: كذب در مقام ضرورت و اضطرار، كذب به همسر و فرزند، كذب هزلي ، خلف وعده، تقيه و توريه و مانند مورد بررسي قرار گرفته است. بنابراين در نوشتار حاضر با بررسي و تحليل انواع مسوغات كذب با محوريت كذب فعلي در كتب فقهي متقدم و متاخر و در مقام پاسخ به پرسش اصلي تحقيق به واكاوي ادله ناظر بر بحث پرداخته شد.نتايج حاصل شده گوياي آن است كه اصل اوليه در كذب حرمت و عدم جواز است و در بعضي موارد مسوغاتي در كذب و مفاهيم مشابه آن با استناد به منابع و ادله فقهي، قرآني و روايي به وجود مي آيد كه در آن شرايط احكام ثانويه جايگزين احكام اوليه شده و جواز كذب به شكل عمومي و به هردو صورت قولي و فعلي صادر مي شود. كليد واژگان: